การพัฒนารูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยในครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนาโดยมีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาปัญหา ความต้องการจำเป็นและแนวทางการจัดการขยะในสถานศึกษา 2) เพื่อสร้างและตรวจสอบคุณภาพรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา 3) เพื่อศึกษาผลการใช้รูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา และ 4) เพื่อประเมินรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี โดยขั้นตอนดำเนินการวิจัยแบ่งเป็น 4 ขั้นตอน ประกอบด้วย 1) ศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการในการพัฒนาวิธีการจัดการขยะในโรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จากผู้บริหารและครู จำนวน 15 คน                    และการศึกษาวิเคราะห์เอกสารที่เกี่ยวข้อง (R1) 2) การสร้างและตรวจสอบคุณภาพรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา (D1) โดยยกร่างรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาแล้วตรวจสอบคุณภาพรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา โดยผู้เชี่ยวชาญ 5 คน แล้วปรับปรุงรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา 3) การศึกษาผลการใช้รูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา (R2) แหล่งข้อมูลคือ ครู 30 คน และนักเรียน 60 คน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบบันทึกกิจกรรม แบบทดสอบวัดความรู้แบบถูก-ผิด (True-False) จำนวน 20 ข้อ มีค่าความเชื่อมั่น KR-20=0.91 แบบสอบถามระดับปฏิบัติการดำเนินงานโครงการ แบบมาตราส่วน 5 ระดับ มีค่าความเชื่อมั่น =0.87  และ แบบสอบถามความพึงพอใจของครูและนักเรียน แบบมาตราส่วน 5 ระดับ มีค่าความเชื่อมั่น =0.92 และ 4) การประเมินความเหมาะสมของรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษา โดยผู้เชี่ยวชาญ 5 คน วิเคราะห์ข้อมูลโดยหาค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

               ผลการวิจัยพบว่า

1. ผลการศึกษาปัญหา ความต้องการจำเป็นและแนวทางการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี พบว่า สภาพปัญหาคือยังไม่มีการจัดการขยะอย่างเป็นระบบ ครูและนักเรียนยังไม่มีความรู้ ความเข้าใจในการคัดแยกขยะ ซึ่งควรสร้างรูปแบบจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ
2. ผลการสร้างและตรวจสอบคุณภาพรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี พบว่า รูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ ประกอบด้วย 5 ส่วน ได้แก่ 1) หลักการ 2) วัตถุประสงค์ 3) เนื้อหา 4) กระบวนการดำเนินงาน และ 5) การวัดและประเมินผล และผลการตรวจสอบคุณภาพของรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี โดยผู้เชี่ยวชาญ พบว่า มีความเหมาะสมในการนำไปใช้ในระดับมากถึงมากที่สุด ด้วยค่าเฉลี่ย ระหว่าง 4.47 ถึง 4.73
3. ผลการศึกษาผลการใช้รูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี พบว่า

                    3.1 ปริมาณขยะในโรงเรียนลดลง 15.42 กิโลกรัม/วัน

                    3.2 ปริมาณขยะที่นำกลับมาใช้ประโยชน์ 14.18 กิโลกรัม/วัน คิดเป็นร้อยละ 60 จากขยะที่เกิดขึ้นทั้งหมดในโรงเรียน

                    3.3 ขยายผลการมีส่วนร่วมไปสู่ครู บุคลากรและนักเรียนคนอื่นๆ ทำให้มีนักเรียนเข้าร่วมกิจกรรม ร้อยละ 94.22 ครูและบุคลากรเข้าร่วมกิจกรรม ร้อยละ 100 ของจำนวนทั้งหมดในโรงเรียน

                    3.4 ผู้เรียนมีระดับทักษะ/ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม/ จิตสำนึกในการจัดการขยะและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมากขึ้น

                    3.5 ระดับปฏิบัติการดำเนินงานโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี อยู่ในระดับมาก ทั้งโดยรวมและรายด้าน ได้แก่ ด้านการอำนวยการ ด้านการวางแผน ด้านการจัดบุคลากรปฏิบัติงาน ด้านการประสานงาน ด้านการรายงาน ด้านการจัดองค์การ และด้านการงบประมาณ ตามลำดับ

                    3.6 นักเรียนมีความรู้ในการจัดการขยะมากขึ้น โดยคะแนนจากการทำแบบทดสอบหลังการดำเนินโครงการสูงกว่าก่อนการดำเนินโครงการ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01

                    3.7 ครูและนักเรียนมีความพึงพอใจในการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โดยรวมอยู่ในระดับมาก ด้านปัจจัยนำเข้า ความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด  ด้านกระบวนการดำเนินงานและด้านผลผลิต ความพึงพอใจอยู่ในระดับมาก ตามลำดับ

                    3.8 ผลสำเร็จการดำเนินกิจกรรม พบว่า โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก ได้รับรางวัลผ่านเข้ารอบ 10 ทีม ระดับประเทศ จาก 1,600 ทีม ในการส่งผลงานเข้าร่วมประกวดในโครงการโรงเรียนปลอดขยะ ของกรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

                    3.9 ความยั่งยืนและต่อเนื่องของการดำเนินงานโรงเรียนปลอดขยะ พบว่า โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จัดทำแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษา ปีงบประมาณ 2562-2565 ซึ่งจะดำเนินการต่อในปีงบประมาณ 2565 และปีต่อๆ ไป ได้แก่ โครงการเสริมสร้างการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และโครงการโรงเรียนปลอดขยะสู่ความยั่งยืน “สะอาดบุรี จูเนียร์” ต่อเนื่องต่อไป

1. 4. ผลการประเมินรูปแบบการจัดการขยะในสถานศึกษาตามโครงการโรงเรียนปลอดขยะ โรงเรียนขลุงรัชดาภิเษก จังหวัดจันทบุรี พบว่า โดยรวมมีความเหมาะสมอยู่ในระดับมากที่สุดและรายด้านมีความเหมาะสมอยู่ในระดับมากที่สุดทุกด้าน ได้แก่ ปัจจัยนำเข้า กระบวนการดำเนินงาน และผลผลิต