วารสารพัฒนศาสตร์ วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ภาวะผู้นำสาธารณะแนวใหม่กับการพัฒนาสังคมในศตวรรษที่ 21

อุทิศ ทาหอม — 2023-12-28

การเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างเศรษฐกิจและสังคมที่กำลังจะเกิดขึ้นจำเป็นต้องมีภาวะผู้นำที่มีวิสัยทัศน์ที่กว้างขวางที่สามารถนำพาสังคมไปสู่ผลสำเร็จได้ ภาวะผู้นำสาธารณะแนวใหม่ (New Public Leadership) ถูกเสนอเป็นเครื่องมือสำคัญต่อการพัฒนาสังคมเป็นบุคคลทำงานเพื่อส่วนร่วม ได้แก่ ผู้มีส่วนในการกำหนดนโยบายทางการเมืองและผู้ที่ทำงานองค์กรสาธารณะทั้งภาครัฐและภาคเอกชนขนาดใหญ่และขนาดเล็กที่มุ่งสร้างประโยชน์ต่อสาธารณะ หลังจากได้มีการนำแนวคิดการจัดการภาครัฐแนวใหม่
(New public management : NPM) ที่ได้นำมาใช้กับการจัดการภาครัฐมุ่งเน้นการสร้างความพึงพอใจของประชาชน มองประชาชนเป็นลูกค้า หน่วยงานภาครัฐต้องสร้างตัวชี้วัดเพื่อการเปลี่ยนแปลง การบริหารงานภาครัฐที่ปรับเปลี่ยนโครงสร้างการทำงานให้มีประสิทธิภาพ โดยแสวงหาผู้นำสาธารณะแนวใหม่เพื่อมุ่งเน้นการเปลี่ยนแปลงองค์กรให้ตอบสนองทิศทางการพัฒนาประเทศ ภาครัฐจึงพยายามพัฒนาภาวะผู้นำสาธารณะที่เข้มแข็ง มีทักษะการแก้ปัญหาอย่างรอบด้าน มีความคิดสร้างสรรค์ มีวิสัยทัศน์ พร้อมที่จะปรับตัวให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลง การพัฒนาสังคมในศตวรรษที่ 21 นั้นไม่ได้มุ่งเน้นเพียงการเติบโตทางเศรษฐกิจเท่านั้น
แต่ให้ความสำคัญกับความเท่าเทียมของสังคม พร้อมทั้งได้มีแนวคิดการจัดการภาคีสาธารณะ (New public governance : NPG) เข้ามาแทนที่การจัดการภาครัฐแนวใหม่ (New public management : NPM) บทบาทภาวะผู้นำสาธารณะแนวใหม่จึงทำหน้าที่ประสานเครือข่าย สร้างความร่วมมือกับทุกภาคส่วน ส่งเสริมให้ประชาชนเป็นพลเมือง เน้นการปรึกษาหารือและการนำเสนอความคิดเห็นของประชาชนโดยตรง
การให้บริการสาธารณะอย่างมืออาชีพ เพื่อพัฒนาความเป็นอยู่ที่ดีของประชาชน ควบคู่กับการดูแลสิ่งแวดล้อม และการพัฒนาเศรษฐกิจอย่างยั่งยืน ผู้เขียนจึงได้นำเสนอหลักการ POJAI เพื่อพัฒนาภาวะผู้นำสาธารณะแนวใหม่ (New Public Leadership) กับการพัฒนาสังคมในศตวรรษที่ 21 ได้แก่ 1. P: Purposeful ความตั้งใจ
2. O: Output and Outcome ทำงานให้เกิดผลผลิตและผลลัพธ์ต่อส่วนรวม 3. J: Justice ความยุติธรรมทุกภาคส่วน 4. A: Administration บริหารงานอย่างมีประสิทธิภาพ 5. I: Impression สร้างความประทับใจต่อผู้ตามหรือประชาชน ดังนั้นภาวะผู้นำสาธารณะแนวใหม่นับมีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาสังคมให้เกิดความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน

พลังงานหมุนเวียนและความคลุมเครือของการเปลี่ยนผ่านพลังงาน

ประเสริฐ แรงกล้า — 2023-12-28

บทความนี้ศึกษาประวัติศาสตร์ทางความคิดของการใช้ “พลังงานหมุนเวียน” เป็นเครื่องมือไปสู่เป้าหมาย “การเปลี่ยนผ่านพลังงาน” ในประเทศเยอรมนี และปฏิบัติการจริงที่เกิดขึ้นของกรณีศึกษาที่นำนวัตกรรมการรับซื้อไฟฟ้าจากผู้ผลิตเอกชนไปใช้ส่งเสริมโครงการพลังงานหมุนเวียน งานวิจัยนี้ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพในการเก็บรวบรวมข้อมูล ผ่านการวิจัยเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง งานชิ้นนี้เสนอว่าต้นแบบการเปลี่ยนผ่านพลังงานและการสร้างประชาธิปไตยด้านพลังงานเกิดจากการทำงานร่วมกันอย่างสอดคล้อง ระหว่างเทคโนโลยี ระบบบริหารพลังงาน โครงสร้างสังคม และวัฒนธรรมทางการเมือง การพัฒนาพลังงานหมุนเวียนและการรับซื้อไฟในกรณีศึกษาอื่นกลับให้ผลลัพธ์ที่แตกต่าง เพราะโครงการเหล่านี้ยังทำงานอยู่ในระบบนิเวศทุนนิยม เศรษฐกิจแบบสกัดนิยม และความสัมพันธ์ทางการเมืองที่ไม่เท่าเทียม โครงการพลังงานหมุนเวียนในหลายกรณีจึงถูกต่อต้าน เพราะสร้างผลกระทบทางสังคมและสิ่งแวดล้อม สถานะการเป็นพลังงานสะอาดจึงเต็มไปด้วยความคลุมเครือ การเพิ่มแหล่งพลังงานใหม่ที่เร่งให้ใช้พลังงานเพิ่มขึ้นอาจเป็น “การสะสมพลังงานพลังงานเพิ่ม” มากกว่าจะเป็นการเปลี่ยนผ่านพลังงาน

การเข้าถึงสวัสดิการทางสังคมของแรงงานข้ามชาติชาวเมียนมาที่ถูกกฎหมายภายใต้สภาวะ “ความเป็นอื่น” ที่คงอยู่ในช่วงการระบาดของโควิด-19

จิราภรณ์ ไพรเถื่อน — 2023-12-28

บทความนี้ศึกษาปัญหาและอุปสรรคในการเข้าถึงสวัสดิการทางสังคมของแรงงานข้ามชาติชาวเมียนมาที่ถูกกฎหมายภายใต้การสร้าง “ความเป็นอื่น” ของรัฐไทยในสถานการณ์การระบาดของไวรัสโควิด-19 ช่วงการระบาดในระลอกแรกของประเทศไทยหรือตั้งแต่เดือนมีนาคมถึงเดือนพฤศจิกายน 2563 ด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกแรงงานในเขตเทศบาลเมืองเชียงราย 8 คน ในช่วงตั้งแต่เดือนเมษายนถึงเดือนสิงหาคม 2564 ข้อค้นพบเสนอว่าแรงงานข้ามชาติประสบปัญหาวิธีการบอกเลิกจ้างที่ทำให้พวกเขาไม่สามารถเข้าถึงเงินชดเชยเมื่อถูกบอกเลิกจ้างอันเนื่องมาจากโควิด-19 และปัญหาในการดำเนินการตามกระบวนทางกฎหมายที่พวกเขาต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายเอง และเมื่อต้องการความช่วยเหลือหรือการเยียวยาจากรัฐ พวกเขาถูกสร้างความเป็นอื่นด้วยอคติทางชาติพันธุ์ที่เชื่อมโยงกับความแตกต่างทางสังคมและการเลือกปฏิบัติบนพื้นฐานของสัญชาติและสถานะทางพลเมืองมาอย่างยาวนาน วิกฤตโควิด-19 ที่เกิดขึ้นจึงสะท้อนถึงสายตาของรัฐไทยที่มองข้ามกลุ่มแรงงานข้ามชาติ แม้พวกเขาจะอยู่และทำงานในเมืองไทยอย่างถูกกฎหมายก็ตาม

การต่อรองและการช่วงชิงทางอัตลักษณ์ที่ส่งผลต่อกรอบความคิดและกระบวนการเรียนรู้ ของเยาวชนมลายูมุสลิมภายใต้ระบบการศึกษาไทย:กรณีศึกษาพื้นที่จังหวัดยะลา

อามีนะห์ หลงเดวา — 2023-12-28

การต่อรองและการช่วงชิงด้านการศึกษาของพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นกระบวนการเกิดขึ้นมาอย่างต่อเนื่องด้วยข้อถกเถียงการศึกษาที่เหมาะสมกับพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ควรเป็นการศึกษาในรูปแบบใด บทความนี้จะชี้ให้เห็นว่าโรงเรียนในพื้นที่มีการต่อรองต่อนโยบายการศึกษาที่ทันสมัยและคงรูปแบบการศึกษาในด้านศาสนาที่เป็นรูปแบบการศึกษาที่สร้างความเข้มแข็งทางอัตลักษณ์ของความเป็นมลายูมุสลิมซึ่งเป็นทุนทางวัฒนธรรมของชาวมลายูมุสลิมอย่างไร เพื่อช่วงชิงความหมายของ “การศึกษาเพื่อการศึกษาของชาวมลายูมุสลิม” และผลที่กระทบต่อเยาวชนมลายูมุสลิมในฐานะผู้ผ่านกระบวนการต่อรองและการช่วงชิงของโรงเรียนสะท้อนการให้ความหมายความเป็นมลายูมุสลิมของเยาวชนอย่างไรผ่านการแสดงออกทางร่างกายและความคิด โรงเรียนกรณีศึกษา 3 แห่ง โรงเรียนเอกชนสอนศาสนา 2 แห่ง โรงเรียนรัฐ 1 แห่งในพื้นที่จังหวัดยะลา ใช้แนวคิดและทฤษฎีปฏิบัติการของบูดิเยอในการทำความเข้าใจพื้นที่ การหยิบนำชนิดของทุนที่เป็นแหล่งอำนาจในการต่อรองและการช่วงชิง และฮาบิทัสที่ทำความเข้าใจการแสดงออกของเยาวชนมลายูมุสลิมผ่านร่างกายและความคิดในฐานะผู้รับวัฒนธรรมการเรียนรู้ในระบบการศึกษา

ผลการศึกษาพบว่าโรงเรียนทั้ง 3 แห่งมีกระบวนการต่อรองและการช่วงชิงอัตลักษณ์มลายูมุสลิมที่กระทำไปมาภายใต้กระแสของความทันสมัยจากกรอบการพัฒนาการศึกษาใน 3 รูปแบบภายใต้ทุนชนิดต่าง ๆ คือ 1) ทุนทางวัฒนธรรมกับการต่อรองและการช่วงชิงในรูปแบบผลิตซ้ำสิ่งเดิมและรับสิ่งใหม่เข้ามา 2) ทุนทางวัฒนธรรมกับการต่อรองและการช่วงชิงในรูปแบบการรื้อถอนรูปแบบวัฒนธรรมการเรียนรู้เดิม และ 3) การต่อรองและการช่วงชิงอัตลักษณ์มลายูมุสลิมในรูปแบบการสร้างทุนทางสังคม

รูปแบบการต่อรองและการช่วงชิงที่แตกต่างกันนี้ส่งผลให้เยาวชนมลายูมุสลิมแสดงออกต่อการให้ความหมายอัตลักษณ์มลายูมุสลิมที่แตกต่างกันทั้งการต่อรองที่เรียนรู้ในการทำตามต้นแบบ (mimesis) และมีการช่วงชิงที่แสดงออกผ่านร่างกายและความคิดที่ต้องการให้ความหมายต่อตนเองซึ่งปรากฏใน 2 พื้นที่ คือ 1) พื้นที่กายภาพ และ 2) พื้นที่ออนไลน์ ซึ่งในสองพื้นที่นี้แสดงให้เห็นถึงพลวัตของการอัตลักษณ์เยาวชนมลายูมุสลิมที่ต่อรองและช่วงชิงความหมายต่อตนเองที่แสดงออกถึงความร่วมสมัยด้วยอิทธิพลของการศึกษาและการได้รับความรู้และประสบการณ์จากพื้นที่ออนไลน์ที่แนวคิดการพัฒนาและความทันสมัยเข้ามาสู่ความคิดของเยาวชนมลายูมุสลิม

การบริหารงานตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น: กรณีศึกษาพื้นที่ตำบลนากอก จังหวัดหนองบัวลำภู

สุนิตย์ เหมนิล — 2023-12-28

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษา 3 ประเด็น ได้แก่ 1) บริบทชุมชน 2) ระดับความเป็นเศรษฐกิจพอเพียง และ 3) โครงการพัฒนาเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน โดยใช้การวิจัยแบบผสมผสาน เลือกพื้นที่และกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง คือ องค์การบริหารส่วนตำบลนากอก ผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ นายกองค์การบริหารส่วนตำบล ตัวแทนส่วนราชการ ผู้นำชุมชน และตัวแทนประชาชนในพื้นที่ รวม 51 คน เครื่องมือในการเก็บข้อมูล ได้แก่ การสัมภาษณ์เจาะลึก
การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมและการสำรวจชุมชน นำเสนอผลการศึกษาด้วยวิธีการพรรณนาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ตำบลนากอกประชาชนส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรม ส่วนปัญหาสำคัญของพื้นที่คือ รายได้น้อยและยาเสพติดในกลุ่มเยาวชน ด้านระดับความเป็นเศรษฐกิจพอเพียงพบว่า อยู่ในระดับ “เข้าถึง” เป็น “องค์กรแห่งประโยชน์สุข” คือ ได้นำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้โดยปฏิบัติจนกลายเป็น “วิถีชีวิต” มีวิถีปฏิบัติที่เป็นธรรมชาติและมีเหตุผล ทำให้องค์กรมีภูมิคุ้มกัน มีความพอประมาณ และมีเหตุผล อันทำให้เกิดประโยชน์สุขต่อประชาชน โดยมีปัจจัยความสำเร็จ คือ ภาวะผู้นำ และการมีส่วนร่วมในการบริหารงาน สะท้อนผ่านโครงการพัฒนาที่ให้ความสำคัญกับหลักการเข้าใจ เข้าถึง พัฒนา เช่น การแก้ไขปัญหายาเสพติด การส่งเสริมอาชีพ และโรงเรียนผู้สูงอายุ โดยโครงการเหล่านี้ได้สอดคล้องกับปัญหาและความต้องการของคนในพื้นที่ จึงเป็นปัจจัยประกอบสร้างให้เกิดการพัฒนาและประโยชน์สุขต่อประชาชน

บทบรรณาธิการ

ธิดารัตน์ ศักดิ์วีระกุล — 2023-12-28