ลายผ้าทอชาติพันธุ์ไทลื้อ : สัญวิทยาและบทบาททางสังคม กรณีศึกษาไทลื้อ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาลายผ้าในฐานะสัญวิทยา 2) เพื่อวิเคราะห์บทบาททางสังคมของลายผ้าไทลื้อ ผ่านวัฒนธรรมการใช้ผ้าของชาวไทลื้อเชียงคำ ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีลายผ้าทอโดดเด่นสัมพันธ์กับวิถีชีวิต ความเชื่อ วัฒนธรรม ประเพณี และบทบาทหน้าที่ทางสังคม ลายผ้าทอไทลื้อจึงเป็นสัญลักษณ์ที่สะท้อนมโนคติผ่านหน้าที่ใช้สอย โดยมีกระบวนการศึกษาข้อมูลที่เกี่ยวข้อง และเก็บข้อมูลด้วยการสังเกต ถ่ายภาพและสัมภาษณ์เชิงลึกผู้เชี่ยวชาญผ้าทอไทลื้อเชียงคำ คือ แม่ครู และช่างทอ จำนวน 5 คน  โดยวิเคราะห์ด้วยทฤษฎีสัญวิทยาของ แฟร์ดิน็อง เดอ โซซูร์ และมายาคติของ โรล็องค์ บาร์ตส์ ร่วมกับหลักการหน้าที่ใช้สอย 3 ประการของ ลูวิส บินฟอร์ด ผลการศึกษาพบว่าลายผ้าทอไทลื้อเชียงคำ แบ่งเป็น 5 กลุ่ม คือ 1) ลายเรขาคณิต 2) ลายพฤกษา 3) ลายสัตว์และสัตว์ในตำนาน 4) ลายเครื่องสักการะ 5) ลายสถาปัตยกรรม จะสะท้อนคติความเชื่อที่สืบต่อกันมาในแง่ของหน้าที่ หรือประโยชน์ใช้สอยของผลผลิต โดยจำแนกผ่านบริบทการใช้ผ้า 3 ประการ ได้แก่ 1) เพื่อศาสนาและการบูชา 2) เพื่อใช้สอย 3) เพื่อแต่งกาย โดยแบ่งแยกลายชัดเจนไม่ปะปน ผลการศึกษานี้เป็นแนวทางในการศึกษาและทำความเข้าใจคติความเชื่อที่ส่งผลต่อกระบรวนทัศน์ และการดำเนินชีวิตผ่านลายผ้าของแต่ละวัฒนธรรม