ข้อเท็จจริงที่อนุญาโตตุลาการต้องเปิดเผย

บทคัดย่อ

          เนื่องจากบทบาทของอนุญาโตตุลาการคือการพิจารณาและชี้ขาดตัดสินข้อพิพาท จึงเรียกได้ว่าเป็นอำนาจกึ่งตุลาการ ซึ่งในหลักการพื้นฐานของกระบวนการยุติธรรมแล้ว ผู้ที่ปฏิบัติหน้าที่ต้องมีความเป็นกลางและเป็นอิสระ ดังนั้น เพื่อรักษาความเป็นกลางและความเป็นอิสระให้เกิดขึ้นได้จริง กฎหมายอนุญาโตตุลาการรวมทั้งข้อบังคับของสถาบันอนุญาโตตุลาการชั้นนำหลายแห่ง จึงได้กำหนดหน้าที่ให้บุคคลที่ได้รับการแต่งตั้งเป็นอนุญาโตตุลาการต้องเปิดเผยข้อเท็จจริงซึ่งอาจเป็นเหตุอันควรสงสัยถึงความเป็นกลางและเป็นอิสระ นอกจากนี้ กฎหมายอนุญาโตตุลาการของประเทศไทยเองก็บัญญัติรับรองหลักการและหน้าที่ดังกล่าวเอาไว้เช่นกัน โดยปรากฏในพระราชบัญญัติอนุญาโตตุลาการ พ.ศ.2545 มาตรา 19 วรรค 2 ซึ่งหน้าที่ดังกล่าวนี้จะเริ่มต้นตั้งแต่เวลาที่ได้รับการแต่งตั้งเป็นอนุญาโตตุลาการและมีอยู่เรื่อยไปตลอดระยะเวลาที่ได้ดำเนินกระบวนการพิจารณาคดีอนุญาโตตุลาการ

          อย่างไรก็ดี หากพิจารณาจากถ้อยคำนี้แล้ว ดูจะเป็นเรื่องที่เป็นนามธรรมอยู่มาก เพราะไม่อาจทราบขอบเขตได้อย่างชัดเจนว่าอย่างไรจึงจะเรียกว่า “ความเป็นกลาง” และอย่างไรคือการ “เป็นอิสระ” ซึ่งมักขึ้นอยู่กับการใช้ดุลยพินิจของศาลในการพิจารณาเป็นรายกรณีไป

          ที่ผ่านมา จึงมีความพยายามที่จะกำหนดแนวทางสำหรับข้อเท็จจริงที่อนุญาโตตุลาการต้องเปิดเผยอยู่บ้างเช่นกัน ดังปรากฏในแนวคำพิพากษาของศาลไทย ความเห็นทางวิชาการของนักกฎหมาย ตลอดจนเอกสารแนวทางของหน่วยงานซึ่งได้รับการยอมรับระดับระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับเรื่องดังกล่าว ซึ่งบทความฉบับนี้ผู้เขียนจะได้รวบรวมข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าวในลำดับต่อไป