การจัดทำร่างประกาศกระทรวงกำหนด “กิจการอื่น” ตามมาตรา 3 แห่งพระราชบัญญัติ ส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม พ.ศ.2543

Abstract

                   การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยในเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ในลักษณะการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) ผสมผสานกับการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) จากการวิจัยภาคสนาม ด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก การใช้แบบสอบถาม การจัดประชุมกลุ่มย่อยใน 5 ภูมิภาครวมทั้งการจัดประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการเพื่อรับฟังความคิดเห็นจากประชากรกลุ่มตัวอย่างซึ่งเป็นผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ของส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ หน่วยงานภาครัฐองค์การเอกชน องค์กรภาคธุรกิจ ผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ ผู้ประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม ตลอดจนนักศึกษาและประชาชนทั่วไปโดยนำข้อมูลเหล่านั้นมาอธิบายและวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงแนวคิดและหลักเกณฑ์ในการกำหนดลักษณะของ “กิจการอื่น” และนำผลการศึกษาเป็นข้อมูลประกอบการยกร่างประกาศกระทรวงกำหนด “กิจการอื่น” ตามมาตรา 3 แห่งพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม พ.ศ.2543 เพื่อนำเสนอรัฐมนตรีลงนามและประกาศในราชกิจจานุเบกษาต่อไป

          ผลของการวิจัยพบว่า ในการพิจารณาประเด็นเรื่องการกำหนด “กิจการ” ของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมเป็นสิ่งที่เชื่อมโยงกับประเด็นเรื่อง “วิสาหกิจ” และประเด็นเกี่ยวกับลักษณะของ “กิจกรรมทางเศรษฐกิจ (Economic Activities)” ซึ่งแนวคิดและหลักการที่เกี่ยวข้องในประเด็นเหล่านี้ มักจะปรากฏผ่านลักษณะของคำนิยามของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (Definition of SMEs) ของประเทศต่างๆ ซึ่งมีความแตกต่างไปตามแนวคิดและสภาพแวดล้อมของแต่ละประเทศ โดยพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม พ.ศ.2543  ได้กำหนดคำนิยามของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไว้สองประการ คือ การกำหนดลักษณะหรือประเภทของวิสาหกิจ (Enterprise Characteristic) โดยพิจารณาจากกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (Economic Activity) หรือที่เรียกว่า “การพิจารณาจากคุ้มรวม (Coverage)” ประการหนึ่ง และการพิจารณาจากขนาดของวิสาหกิจ (Size Class of Enterprise) โดยนำเกณฑ์เรื่องจำนวนแรงงาน หรือสินทรัพย์สุทธิไม่รวมราคาที่ดินและสิ่งปลูกสร้างมาใช้เป็นกรอบในการพิจารณาประการหนึ่ง โดยกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่กฎหมายกำหนดไว้ประกอบด้วยภาคการผลิต ภาคการบริการและภาคการค้า ตลอดจนกิจการอื่นตามที่รัฐมนตรีประกาศในราชกิจจานุเบกษาในขณะที่การกำหนดประเภทหรือลักษณะของวิสาหกิจในต่างประเทศนั้น อาจมีบางประเทศที่กำหนดให้ธุรกิจหรือวิสาหกิจทุกประเภทเป็นวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมโดยมิได้มีการแยกประเภทหรือลักษณะของวิสาหกิจและมิได้นำกิจกรรมทางเศรษฐกิจมาเป็นเกณฑ์ แต่กลุ่มประเทศส่วนใหญ่จะกำหนดประเภทหรือลักษณะของวิสาหกิจโดยนำกิจกรรมทางเศรษฐกิจมาเป็นเกณฑ์กำหนด โดยใช้หัวข้อกิจกรรมตามคำนิยามของการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมระหว่างประเทศ (International Standard Industrial Classification: ISIC) ขณะที่ประเทศไทยก็มีระบบการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมของประเทศไทย (Thailand Standard Industrial Classification: TSIC)

          จากแนวคิดและหลักเกณฑ์ในการกำหนดกิจการตามที่ปรากฏในกฎหมายการส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมของไทย แนวคิดที่ปรากฏในการกำหนดกิจการของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมของต่างประเทศ รวมทั้งแนวคิดที่ได้จากการสำรวจความคิดเห็นของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุก ภาคส่วน คณะผู้วิจัยจึงนำมาประมวลเพื่อกำหนดหลักเกณฑ์ในการกำหนดลักษณะของกิจการอื่น   ตามมาตรา 3 แห่งพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม พ.ศ.2543 และดำเนินการจัดทำร่างประกาศกระทรวง จากนั้นจึงจัดให้มีการประชุมสัมมนาเพื่อรับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอแนะ  ในการปรับปรุง โดยอาจแบ่งออกเป็น 2 ประเด็นคือ กรอบแนวคิด (Conceptual Framework) และการกำหนดคุ้มรวม (Coverage) โดยกรอบแนวคิดในการกำหนดกิจการอื่นนั้นคณะผู้วิจัยได้พิจารณากำหนดหลักเกณฑ์ในการกำหนดกิจการอื่นรวม 4 องค์ประกอบ ดังนี้

1. กิจการนั้นต้องเป็นเรื่องที่สอดคล้องกับนโยบายของภาครัฐ


2. กิจการนั้นต้องมีความสำคัญทางเศรษฐกิจ เป็นตัวชี้วัดสภาพเศรษฐกิจของประเทศได้อย่างชัดเจนและมีนัยสำคัญ


3. กิจการนั้นต้องเป็นตัวชี้วัดทางสถิติในระบบฐานข้อมูลของ SMEs และเป็นกิจการที่อยู่ในระบบฐานข้อมูลของระบบการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมของประเทศไทย (TSIC) หรือระบบการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมระหว่างประเทศ (ISIC)


4. กิจการนั้นต้องเป็นกิจการที่ไม่ขัดต่อกฎหมาย ความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

          สำหรับการกำหนดคุ้มรวม (Coverage) กิจการของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมนั้นการพิจารณาตั้งอยู่บนเงื่อนไขว่ากิจการนั้นจะต้องมีคุณสมบัติครบองค์ประกอบ 4 ประการตามที่กำหนดไว้โดยการกำหนดคุ้มรวมต้องเป็นไปอย่างเป็นระบบสอดคล้องกับมาตรฐานทั้งในประเทศและระหว่างประเทศแต่ในขณะเดียวกันคณะผู้วิจัยก็เล็งเห็นถึงสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นในทางปฏิบัติที่เป็นจริงในการที่หน่วยงานภาครัฐได้ให้การส่งเสริมวิสาหกิจของชุมชนและท้องถิ่นในลักษณะที่เน้นภูมิปัญญาวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ของท้องถิ่นซึ่งมีลักษณะเฉพาะของความเป็นไทยในรูปแบบของวิสาหกิจชุมชนหรือวิสาหกิจหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP) คณะผู้วิจัยจึงได้ปรับปรุงคุ้มรวมและร่างประกาศกระทรวงออกเป็น 2 รูปแบบดังนี้

          รูปแบบที่ 1  ร่างประกาศกระทรวงกำหนด “กิจการอื่น” โดยกำหนดเป็นรายสาขาตามกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่อยู่ในระบบการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมของประเทศไทย (TSIC) โดยมีกิจการที่สมควรได้รับการพิจารณาคัดเลือกให้เป็นกิจการอื่นรวม 3 กลุ่มคือ

1. ภาคกิจการเกษตรกรรมการป่าไม้และการประมง


2. ภาคการจัดหาน้ำและการบำบัดน้ำเสียและ


3. ภาคกิจการการก่อสร้างและอสังหาริมทรัพย์ทั้งนี้เป็นไปตามร่างประกาศกระทรวงกำหนดกิจการอื่นในรูปแบบที่ 1

          รูปแบบที่ 2 ร่างประกาศกระทรวงกำหนด “กิจการอื่น” โดยมีลักษณะการกำหนดกิจการแบบผสมผสานให้สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมและลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทยประกอบด้วยกิจการ ดังนี้

1. กิจการเกษตรกรรม การป่าไม้และการประมง


2. กิจการการจัดหาน้ำ การจัดการน้ำเสียและของเสีย


3. กิจการการก่อสร้าง และอสังหาริมทรัพย์


4. กิจการธุรกิจชนิดที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม (Corporate Social Responsibility: CSR)


5. กิจการที่เป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม (Social Enterprises: SE) ซึ่งมีวัตถุประสงค์หารายได้เพื่อนำมาใช้ในกิจการที่เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะ


6. กิจการที่ส่วนราชการหรือหน่วยงานอื่นของรัฐให้การส่งเสริม สนับสนุน และให้ความช่วยเหลือ ในฐานะที่เป็นวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมรวมทั้งวิสาหกิจรายย่อย (Micro Enterprises)


7. กิจการที่มีการรวมกลุ่มจัดตั้งขึ้นตามกฎหมาย เช่น กิจการสหกรณ์ตามกฎหมายว่าด้วยสหกรณ์ และวิสาหกิจชุมชนตามกฎหมายว่าด้วยวิสาหกิจชุมชน เป็นต้น หรือกิจการที่มีการรวมกลุ่มจัดตั้งขึ้นตามกฎระเบียบของส่วนราชการหรือหน่วยงานอื่นของรัฐ

          ทั้งนี้ เป็นไปตามร่างประกาศกระทรวงกำหนดกิจการอื่น ในรูปแบบที่ 2