ภาพสะท้อนการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์ในสมัยรัชกาลที่ 3 - รัชกาลที่ 5: กรณีศึกษาศิลปกรรมวัดบวรนิเวศวิหาร

บทคัดย่อ

งานวิจัย เรื่อง ภาพสะท้อนการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์ในสมัยรัชกาลที่ 3 - รัชกาลที่ 5: กรณีศึกษาศิลปกรรมวัดบวรนิเวศวิหาร มีวัตถุประสงค์ในการวิจัย 3 ประการ 1) เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์ในสมัยรัชกาลที่ 3 - รัชกาลที่ 5 ที่มีความเกี่ยวข้องกับพัฒนาการของวัดบวรนิเวศวิหาร 2)เพื่อศึกษาผลของการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์ในสมัยรัชกาลที่ 3 - รัชกาลที่ 5 ที่มีอิทธิพลต่อศิลปกรรมวัดบวรนิเวศวิหาร และ 3) เพื่อเข้าใจความเป็นมาและลักษณะของศิลปกรรมวัดบวรนิเวศวิหาร โดยทำการศึกษาจากเอกสารชั้นต้น เอกสารชั้นรอง และทำการวิเคราะห์ผ่านงานศิลปกรรมภายในวัดบวรนิเวศวิหาร  วัดบวรนิเวศวิหารเริ่มสร้างโดยกรมพระราชวังบวรสถานมงคลมหาศักดิพลเสพย์ กรมพระราชวังบวรสถานมงคลหรือวังหน้าในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ศิลปกรรมทั้งทางสถาปัตยกรรมและประติมากรรมในระยะแรกสร้างนี้ ปรากฏลักษณะของงานสกุลช่างวังหน้าและอิทธิพลศิลปกรรมแบบจีนตามพระราชนิยมของรัชกาลที่ 3 ต่อมาเมื่อเจ้าฟ้ามงกุฎทรงผนวชเป็นพระภิกษุในนาม วชิรญาณภิกขุ รัชกาลที่ 3 ได้เชิญให้วชิรญาณภิกขุย้ายจากวัดสมอรายมาประทับเป็นปฐมเจ้าอาวาสที่วัดบวรนิเวศวิหาร วชิรญาณภิกขุได้ทรงก่อตั้งธรรมยุติกนิกายโดยมีจุดเริ่มต้นที่วัดบวรนิเวศวิหาร จึงทำให้วัดบวรนิเวศวิหารเป็นศูนย์กลางในการเผยแผ่ธรรมยุติกนิกายที่สำคัญ เมื่อขึ้นครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสร้างมหาเจดีย์ต่อจากกรมพระราชวังบวรสถานมงคลมหาศักดิพลเสพย์ที่ยังสร้างไม่แล้วเสร็จ มหาเจดีย์ดังกล่าวเป็นเจดีย์ทรงกลมแบบลังกา ดังกล่าวได้สะท้อนถึงอิทธิพลคติพุทธศาสนาจากลังกา  มีการออกแบบลวดลายและสิ่งประดับล้อมรอบเจดีย์ที่แสดงถึงอิทธิพลตะวันตกอันเป็นสภาวการณ์ทางการเมืองที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีการขยายผลการศึกษาของสงฆ์พัฒนาจากโรงพิมพ์วัดบวรนิเวศวิหาร ทำการก่อตั้งมหามกุฎราชวิทยาลัยซึ่งเป็นวิทยาลัยสงฆ์แห่งแรกของสยาม ในสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นสมัยแห่งการตื่นตัวในการสร้างภาพลักษณ์ความศิวิไลซ์อันเป็นสภาวะความกดดันจากลัทธิจักรวรรดินิยม จึงทำให้มีอาคารตำหนักหลายหลังที่สร้างตามแบบสถาปัตยกรรมตะวันตกอย่างสวยงาม