“โทนม้าชาตรี” โดยสำนักการสังคีต กรมศิลปากร

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษานาฏยประดิษฐ์ ชุด “โทนม้าชาตรี” โดยสำนักการสังคีต กรมศิลปากร เป็นการศึกษาจากการเก็บรวบรวมข้อมูลเชิงลึก จากการสัมภาษณ์ข้าราชการ สำนักการสังคีตประกอบกับข้อมูลจากสูจิบัตรการแสดง ในการแสดงละคร เรื่อง รถเสน ตอน ได้พระยาพาชี – พระฤษีแปลงสาร

การแสดงละคร เรื่อง รถเสน เป็นการแสดงที่ปรากฏเรื่องราวเกี่ยวกับตัวละครเอกที่เป็นสัตว์พาหนะ คือ ม้า โดยเป็นม้าทรงซึ่งเป็นสหายที่คอยให้คำปรึกษาของรถเสน ในบทละครปรากฏตอน นางสันธี หรือนางสันธมาร ซึ่งเป็นนางยักษิณีแปลงกาย แกล้งอุบายให้พระรถเสนถือสารไปยังเมืองคชบุรี ก่อนการเดินทางพระรถเสนได้จับม้าที่มีรูปทรงงดงาม และเป็นลักษณะพิเศษสุด เพื่อใช้เป็นพาหนะในการเดินทาง การแสดงละครในตอนนี้เดิมกรมศิลปากร มีการสอดแทรกระบำม้าอยู่ในการแสดง ประดิษฐ์กระบวนท่ารำโดยนางลมุล ยมะคุปต์ ผู้เชี่ยวชาญการสอนนาฏศิลป์ไทย โดยมีท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์และศิลปินแห่งชาติ เป็นผู้ปรับปรุงกระบวนท่ารำ

ผลการศึกษานาฏยประดิษฐ์ครั้งนี้พบว่า “โทนม้าชาตรี” เป็นการร่วมบูรณาการศาสตร์ในทางสังคีตศิลป์ซึ่งมีการประพันธ์บทขึ้นใหม่ ใช้สำหรับขับร้องประกอบท่ารำในบทชมความงามม้าตัวเอกของรถเสน การออกแบบกระบวนท่ารำ มีการนำกระบวนท่ารำจากการรำแม่บทใหญ่ การรำซัดชาตรี ประกอบการออกแบบกระบวนท่ารำและลีลาประกอบการแสดง ด้านดนตรีมีการประพันธ์ทางขับร้องและหน้าทับทำนองเพลง ลักษณะของสำเนียงการขับร้อง บ่งบอกถึงอัตลักษณ์ และเอกลักษณ์ของเพลงขับร้องประกอบการแสดงละครชาตรีที่มีมาแต่เดิมเกิดเป็นชุดองค์ความรู้ใหม่ที่สามารถรักษาธรรมเนียม จารีตในการสร้างสรรค์ผลงานประกอบการแสดงละคร สำนักการสังคีต กรมศิลปากร นำเผยแพร่จัดแสดงครั้งแรก      ในโครงการดนตรีสำหรับประชาชน ปีที่ 67 “เหมันต์สุขศรี สุนทรีย์สังคีต” ณ สังคีตศาลา บริเวณพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร