หลักเกณฑ์และวิธีการบริการวิชาชีพสาขาสถาปัตยกรรมผังเมืองในประเทศไทย

บทคัดย่อ

“สาขาสถาปัตยกรรมผังเมือง” ถูกกำหนดใช้ขึ้นครั้งแรกในพระราชบัญญัติวิชาชีพสถาปัตยกรรม พ.ศ. 2508 แต่ยังไม่มีการบังคับใช้ในทางปฏิบัติ จวบจนมีพระราชบัญญัติสถาปนิก พ.ศ. 2543 ซึ่งมีการกำหนดนิยามของวิชาชีพสถาปัตยกรรมรวมไปถึงเนื้อหาและวัตถุประสงค์เพื่อให้ครอบคลุมและสอดคล้องกับสภาวะการณ์ปัจจุบัน จากนั้นมีการประกาศใช้กฎกระทรวงกำหนดวิชาชีพสถาปัตยกรรมควบคุม พ.ศ. 2549 โดยมีวัตถุประสงค์คือ เพื่อกำหนดให้วิชาชีพสถาปัตยกรรมควบคุมเป็นไปตามพระราชบัญญัติสถาปนิก พ.ศ. 2543[1] ซึ่งมีการระบุความหมายและขอบเขตวิชาชีพสถาปัตยกรรมควบคุมแต่ละสาขาในประกาศกฎกระทรวงฉบับนี้

สาขาสถาปัตยกรรมผังเมืองเริ่มมีการก่อตั้งหลักสูตรการเรียนการสอนครั้งแรกในปีค.ศ. 1960  ที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ประเทศสหรัฐอเมริกา[2] ต่อมามีการเผยแพร่ศาสตร์สาขานี้ในอีกหลายประเทศซึ่งทำให้เกิดหลักสูตรการเรียนการสอนที่แตกต่างกันออกไป ปัจจุบันหลักสูตรการเรียนการสอนแต่ละสถาบันในประเทศไทยก็ยังคงไม่ได้เป็นไปในทิศทางเดียวกันทั้งหมดเช่นกัน ส่งผลให้การสร้างองค์ความรู้และความเข้าใจในวิชาชีพสถาปัตยกรรมผังเมืองยังคงไม่มีความชัดเจน ทั้งเชิงวิชาการและวิชาชีพ ด้วยสาเหตุนี้ผู้วิจัยจึงต้องการศึกษาเกี่ยวกับ “หลักเกณฑ์และวิธีการบริการวิชาชีพสาขาสถาปัตยกรรมผังเมือง” ในกรณีศึกษา ประเภทงานการจัดทำผังจัดรูปที่ดิน และการจัดทำผังนิคมอุตสาหกรรม ซึ่งเป็น 2 ใน 7 ประเภทงานตามกฎกระทรวงกำหนดวิชาชีพสถาปัตยกรรมควบคุม พ.ศ. 2549 และมีพระราชบัญญัติควบคุมอยู่ด้วย นอกจากนี้ยังสามารถสะท้อนถึงการทำงานในบริบทเชิงพื้นที่ ชุมชน และเมืองมากกว่าประเภทงานอื่น ๆ โดยใช้กระบวนการศึกษาวิจัยด้วยวิธีการเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างซึ่งมีคุณสมบัติเกี่ยวข้องโดยตรงกับสาขาสถาปัตยกรรมผังเมืองในเชิงวิชาการ และวิชาชีพ เพื่อนำมาสู่การวิเคราะห์ อภิปรายผลและสรุปผลโดยใช้ทฤษฎี และแนวคิดที่ได้จากการทบทวนวรรณกรรม

ผลจากการศึกษาวิจัยพบว่า ยังคงไม่มีหลักเกณฑ์และวิธีการบริการวิชาชีพสาขาสถาปัตยกรรมผังเมืองในประเทศไทย เนื่องจากแนวคิดในการสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับงานสถาปัตยกรรมผังเมืองจากกลุ่มตัวอย่างนักวิชาการและนักวิชาชีพยังไม่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ด้วยสาเหตุจากคุณสมบัติที่แตกต่างกันของกลุ่มตัวอย่าง เช่น ด้านการศึกษา ประสบการณ์การทำงานหรือบทบาทหน้าที่ที่รับผิดชอบ ซึ่งเหล่านี้หล่อหลอมให้เกิดแนวคิดที่หลากหลายมิติขึ้น ทั้งนี้สิ่งสำคัญที่เป็นข้อค้นพบสำหรับงานวิจัยนี้คือ สาเหตุของปัญหาความไม่ชัดเจนในสาขาวิชาชีพสถาปัตยกรรมผังเมืองที่เกิดขึ้นตลอดช่วงระยะเวลาที่มีศาสตร์สาขานี้เผยแพร่ในประเทศไทยจนกระทั่งปัจจุบัน

[1] กฎกระทรวงกำหนดวิชาชีพสถาปัตยกรรมควบคุม. 2549, 5 กรกฎาคม. ราชกิจจานุเบกษา.

[2] กำธร กุลชล. การออกแบบชุมชนเมืองคืออะไร-การติดตามหาคำตอบในรอบ 40 ปี. บทที่ 4 หน้า 121-122.