แนวคิดเกี่ยวกับองค์กรพัฒนาเมืองในประเทศไทย

บทคัดย่อ

         การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมและศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับองค์กรพัฒนาเมือง รวมถึงเพื่อวิเคราะห์ และเสนอรูปแบบองค์กรพัฒนาเมืองที่เหมาะสมกับประเทศไทย เนื่องจากองค์กรพัฒนาเมืองเป็นเครื่องมือเชิงองค์กรที่มีการจัดตั้งขึ้นในหลายประเทศ โดยมีวัตถุประสงค์ช่วยให้เกิดการพัฒนาเมืองอย่างเป็นรูปธรรมและคล่องตัว ทว่า จนถึงปัจจุบันยังไม่มีการจัดตั้งองค์กรดังกล่าวขึ้นในประเทศไทย แม้ว่าจะมีการกล่าวถึงความจำเป็นมาอย่างต่อเนื่องก็ตาม
         การวิจัยนี้เป็นการรวบรวม ศึกษา และค้นคว้าแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับองค์กรพัฒนาเมืองที่เคยมีการศึกษามาโดยหลายหน่วยงานในอดีต โดยเน้นการทบทวนวรรณกรรมจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง เช่น ร่างกฎหมายฉบับต่าง ๆ และรายงานการศึกษาของรัฐสภา เป็นต้น โดยนำแนวคิดเกี่ยวกับองค์กรพัฒนาเมืองที่ได้ค้นคว้าและรวบรวมมาเปรียบเทียบ ประมวล วิเคราะห์ เพื่อชี้ให้เห็นความหลากหลายของวิธีคิดและการเปลี่ยนแปลงแนวคิดที่เกิดขึ้นจากอดีตจนถึงปัจจุบัน จากนั้นจึงสรุป และอภิปรายผลเพื่อเสนอแนะแนวทางที่มีความเป็นไปได้ของการจัดให้มีองค์กรพัฒนาเมืองขึ้นในประเทศไทย
          ผลการศึกษาพบว่า สามารถแบ่งแนวคิดจากร่างกฎหมายฉบับต่าง ๆ ได้เป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ แนวคิดจากการพัฒนาพื้นที่บริเวณชายฝั่งทะเลตะวันออก แนวคิดจากการปรับปรุงกฎหมายผังเมือง แนวคิดจากการพัฒนาเมืองศูนย์กลางการบินนานาชาติสุวรรณภูมิ และแนวคิดในการแบ่งและยกระดับภารกิจของการเคหะแห่งชาติ ซึ่งแม้ว่าจะมีความแตกต่างกันในรายละเอียด แต่แนวคิดส่วนใหญ่มักให้อำนาจแก่องค์กรพัฒนาเมืองในการวางผังออกแบบ การดำเนินการให้เป็นไปตามผัง และการบริหารจัดการพื้นที่ ตลอดจนมีการกำกับดูแลองค์กรโดยภาครัฐ ทั้งนี้ องค์กรพัฒนาเมืองที่ได้รับการเสนอนั้นมักมีรูปแบบองค์กรที่สามารถดำเนินงานและบริหารงบประมาณได้อย่างอิสระมากกว่าหน่วยราชการตามปกติ เช่น บรรษัท องค์กรมหาชน เป็นต้น ซึ่งสอดคล้องกับรายงานการศึกษาของรัฐสภา ที่มีทิศทางสนับสนุนให้จัดตั้งองค์กรพัฒนาเมืองขึ้นเป็นกลไกในการขับเคลื่อนการพัฒนาเมืองอย่างเป็นรูปธรรมเช่นเดียวกัน นอกจากนี้ ยังมีแนวคิดเกี่ยวองค์กรพัฒนาเมืองที่ถูกพัฒนาโดยภาคเอกชนและประชาชน โดยได้มีการจัดตั้ง “บริษัทพัฒนาเมือง” ซึ่งการรวมกลุ่มกันของประชาชนในท้องถิ่นเพื่อจดทะเบียนเป็นบริษัทเอกชนขึ้นในหลายพื้นที่ เพื่อดำเนินงานในส่วนที่เป็นธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาเมือง หรือแก้ปัญหาของเมือง
          สรุปได้ว่า การจัดตั้งองค์กรพัฒนาเมืองมาช่วยดำเนินการพัฒนาเมืองให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นมีความจำเป็น เนื่องจากเป็นข้อสรุปที่ตรงกันทั้งแนวคิดจากบนลงล่างของภาครัฐ และแนวคิดจากล่างขึ้นบนของภาคเอกชน โดยข้อเสนอในระยะสั้นคือควรส่งเสริมให้มีการขับเคลื่อนในระดับท้องถิ่น โดยอาจเป็นความร่วมมือขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีศักยภาพกับภาคเอกชน ส่วนในระยะยาวควรส่งเสริมให้มีการจัดตั้งองค์กรพัฒนาเมืองขึ้นมาอย่างเป็นทางการ สามารถใช้อำนาจของภาครัฐได้ มีรูปแบบองค์กรที่มีอิสระในการบริหารจัดการและมีความคล่องตัว และมีการมีส่วนร่วมของประชาชน