การเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ “เซีย” ในเฮือนลาว: กรณีศึกษา บ้านหินสิ่ว เมืองโขง แขวงจำปาสัก สปป.ลาว

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะการตั้งถิ่นฐาน การใช้พื้นที่ภายในเฮือน และการเปลี่ยนแปลงการใช้พื้นที่ ระเบียง หรือ เซียของเฮือนลาวในเขตภาคใต้ ผ่านกรณีศึกษา บ้านหินสิ่ว เมืองโขง แขวงจำปาสัก สปป.ลาว โดยศึกษาข้อมูลเบื้องต้นจากเอกสารเกี่ยวกับประวัติการตั้งถิ่นฐาน รูปแบบสถาปัตยกรรมเฮือนลาวในพื้นที่ต่าง ๆ เพื่อเป็นข้อมูลในการอ้างอิงลักษณะของเฮือนลาวในอดีต และการเก็บข้อมูลภาคสนามโดยวิธีการสัมภาษณ์เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของชุมชน การตั้งถิ่นฐาน การดำรงชีวิต การใช้พื้นที่ในเฮือนพักอาศัย และสำรวจรังวัดเพื่อจัดแบ่งรูปแบบของที่อยู่อาศัย โดยแบ่งเฮือนกรณีศึกษาออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ เฮือนรูปแบบเก่า เฮือนรูปแบบเก่าผสมใหม่ และเฮือนรูปแบบใหม่

จากการศึกษาพบว่า การตั้งถิ่นฐานของชุมชนมีความสัมพันธ์กับทิศทางของทางสัญจรทั้งทางน้ำและทางถนน รวมถึงธรณีดินซึ่งส่งผลให้ตำแหน่งของเซียไม่มีทิศทางตายตัว เฮือนรูปแบบเก่ามีการต่อเติมพื้นที่ซานหน้าเฮือนเพื่อรองรับการขยายตัวของครอบครัว กิจกรรมในชีวิตประจำวันบางส่วนถูกเปลี่ยนถ่ายไปยังซานหน้าเฮือน ส่วนเซียยังคงเป็นพื้นที่นอนและพื้นที่ประกอบพิธีกรรม จากการที่เซียทำหน้าที่เป็นส่วนนอน พื้นที่เซียจึงมีระดับการปิดล้อมที่มากขึ้นเพื่อรองรับความเป็นส่วนตัวของผู้อยู่อาศัย ส่งผลให้เกิดการดัดแปลงเฮือนเซียรูปแบบเก่าผ่านการต่อเติมมาสู่เรือนรูปแบบเก่าผสมใหม่ที่มีพื้นที่ซานหน้าเฮือน และเฮือนรูปแบบใหม่ที่มีการแบ่งห้องให้เป็นสัดส่วนเพื่อรองรับกิจกรรมแต่ละกิจกรรม พื้นที่เซียจึงกลายเป็นพื้นที่พักผ่อนและรับแขกในชีวิตประจำวัน อย่างไรก็ตาม เซียยังคงเป็นพื้นที่ที่มีบทบาทสำคัญในด้านพิธีกรรมอยู่เสมอ