ปรากฏการณ์การลดลงของประชากรของประเทศไทย: การวิเคราะห์ในระดับอำเภอและเมือง

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการศึกษาถึงปรากฏการณ์การลดลงของประชากรของประเทศไทยในระดับอำเภอและเมืองโดยใช้ข้อมูลจำนวนประชากรไทยจากสำมะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2543 และ 2553 มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของประชากรในระดับอำเภอของประเทศไทย และวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงของประชากรในระดับอำเภอกับความสัมพันธ์ของลำดับศักดิ์เมืองในประเทศไทย โดยการวิเคราะห์จากการศึกษาเอกสาร และอภิปรายด้วยสถิติเชิงพรรณนา ผลจากการศึกษาพบว่าจำนวนประชากรของประเทศไทยช่วงปีพ.ศ. 2543 ถึง 2553 มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในภาพรวม แต่เมื่อพิจารณารายภาคพบว่าเกิดการลดลงในอัตราส่วนที่เกินกว่าร้อยละ 2 ในภาคเหนือและภาคกลาง ในขณะที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือลดลงมากที่สุดถึงเกือบร้อยละ 10 และได้ทำการวิเคราะห์ในรายจังหวัดและในระดับอำเภอร่วมกับการวิเคราะห์บทบาทและลำดับศักดิ์ของเมือง ตามรายงานการศึกษาการวางและจัดทำผังพัฒนาประเทศไทย ปีพ.ศ. 2600 ทำให้พบลักษณะการลดลงของจำนวนประชากรในรูปแบบต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับจังหวัดที่มีเมืองศูนย์กลางหลักลำดับศักดิ์ที่ 1 และ 2 ตั้งอยู่ ดังนี้ (1) มีจังหวัดที่มีประชากรเพิ่มในพื้นที่เมืองและพื้นที่ชนบท 4 แห่ง (2) มีจังหวัดที่มีประชากรเพิ่มในพื้นที่เมืองแต่ประชากรลดลงในพื้นที่ชนบท 8 แห่ง (3) มีจังหวัดที่ประชากรลดลงในพื้นที่เมืองแต่ประชากรเพิ่มขึ้นในพื้นที่ชนบท 2 แห่ง และ (4) มีจังหวัดที่ประชากรลดลงทั้งในพื้นที่เมืองและพื้นที่ชนบท 1 แห่ง ทั้งนี้ การจัดกลุ่มของเมืองเหล่านี้จะทำให้เข้าใจภาพลักษณะของการถดถอยทางประชากรของประเทศไทย ที่จะมีความสำคัญต่อการวางแผนพัฒนาเมืองระดับต่าง ๆ ในอนาคต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในมิติของการวางแผนภาคและเมือง