การอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างการดำรงชีวิตและภูมินิเวศแม่น้ำ ด้วยกรอบทางภูมินิเวศ กรณีศึกษาเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ในปัจจุบัน มีแนวคิดหลากหลายเพื่อทำความเข้าใจระบบความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และภูมินิเวศแม่น้ำในมิติต่าง ๆ เพื่อแก้ปัญหาทางสิ่งแวดล้อม และส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาแบบยั่งยืน บทความนี้ใช้มุมมองทางภูมินิเวศ (landscape approach) โดยมีวัตถุประสงค์ในการระบุผลกระทบที่เกิดจากรูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดิน ในพื้นที่ริมแม่น้ำปิง บริเวณอำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยวิธีการเปรียบเทียบแผนที่การใช้ประโยชน์ที่ดินผ่าน ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information System: GIS) และการเปรียบเทียบภาพถ่ายภาคสนามในมุมมองใกล้เคียงกับภาพถ่ายทางประวัติศาสตร์ (historical repeat photography methods) ในการอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างการดำรงชีวิตและภูมินิเวศแม่น้ำ ตลอดจนความเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้จากกายภาพของพื้นที่ศึกษา ทั้งจากมุมมองระยะไกล และมุมมองระดับสายตา
จากการศึกษาแสดงให้เห็นถึงระบบความสัมพันธ์ของมนุษย์กับภูมินิเวศแม่น้ำ และการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการดำรงชีวิตในเชียงใหม่ จากวิถีชีวิตเดิมซึ่งอยู่ร่วมกับระบบภูมินิเวศแม่น้ำด้วยระบบที่พึ่งพาอาศัยพลวัตของแม่น้ำ เป็นรูปแบบการใช้ประโยชน์พื้นที่ปลูกสร้าง (built-up area) ที่มีความหนาแน่นเป็นหลัก ส่งผลให้รูปแบบการพัฒนามีการวางสิ่งปลูกสร้างล้ำเข้าในพื้นที่ลำน้ำมากขึ้น และการเปลี่ยนแปลงกายภาพในรูปแบบต่าง ๆ ที่ไม่ได้สอดคล้องกับพลวัตของแม่น้ำ จนเกิดเป็นปัญหาที่ส่งผลต่อภูมินิเวศและสภาพภูมิอากาศ ตลอดจนเป็นผลกระทบต่อมุมมอง และการให้คุณค่าความสำคัญกับแม่น้ำที่ลดลง
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมทรัพยากรธรณี. [ม.ป.ป.]. ข้อมูลภูมิศาสตร์สารสนเทศ กรมทรัพยากรธรณี [shapefile].
กรมแผนที่ทหาร. (2497). ข้อมูลภาพถ่ายทางอากาศ.
กรมแผนที่ทหาร (Cartographer). (2498). แผนที่มาตราส่วน1 : 50,000 ชุด L708.
กรมแผนที่ทหาร (Cartographer). (2555). แผนที่มาตราส่วน1 : 50,000 ชุด L7018.
ดนัย ทายตะคุ. (2562, 20 กันยายน). การสื่อสารส่วนบุคคล.
บุญเสริม สาตราภัย. (2464). สะพานนวรัฐสะพานแรก. สืบค้นจาก http://lannainfo.library.cmu.ac.th/picturelanna/detail_picturelanna.php?picture_id=1676
บุญเสริม สาตราภัย. (2495). ภาพถ่ายบริเวณเทศบาลทำเขื่อนริมแม่น้ำปิง เนื่องจากถูกน้ำกัดเซาะเสียหาย จังหวัดเชียงใหม่. สืบค้นจาก ภาพถ่ายชุดเมืองเหนือ (บุญเสริม สาตราภัย) https://cmhop.org/product/2915/
บุญเสริม สาตราภัย. (2507a). งานสงกรานต์ในแม่น้ำปิงที่บริเวณสะพานนวรัฐ ก่อนรื้อสะพาน (ขัวเหล็ก) จังหวัดเชียงใหม่ ประเทศไทย พ.ศ.2507. สืบค้นจากภาพถ่ายชุดเมืองเหนือ (บุญเสริม สาตราภัย) https://cmhop.org/product/2798/
บุญเสริม สาตราภัย. (2507b). งานสงกรานต์ในในแม่น้ำปิงที่สะพานนวรัฐ จังหวัดเชียงใหม่ ประเทศไทย ปี พ.ศ.2507. สืบค้นจาก ภาพถ่ายชุดเมืองเหนือ (บุญเสริม สาตราภัย) https://cmhop.org/product/2804/
บุญเสริม สาตราภัย. (2511). ขนของลงน้ำปิง ไฟไหม้กาดหลวง-กาดต้นลำไย. สืบค้นจาก http://lannainfo.library.cmu.ac.th/picturelanna/detail_picturelanna.php?picture_id=1051
บุญเสริม สาตราภัย. (2532). สร้างผนังกั้นน้ำ ริมฝั่งแม่น้ำปิงทางฝั่งตะวันตก เมื่อ พ.ศ. 2532. สืบค้นจาก http://lannainfo.library.cmu.ac.th/picturelanna/detail_picturelanna.php?picture_id=1426
บุญเสริม สาตราภัย. [ม.ป.ป.a]. โบสถ์คริสตจักรหลังแรกในเชิงใหม่. ใน ลานนาไทยในอดีต, (น. 123). เชียงใหม่: โรงพิมพ์ช้างเผือกการพิมพ์.
บุญเสริม สาตราภัย. [ม.ป.ป.b]. ขัวเก่าของเชียงใหม่. ใน ลานนาไทยในอดีต, (น. 95). เชียงใหม่: โรงพิมพ์ช้างเผือกการพิมพ์.
รัตนาพร เศรษฐกุล. (2552). ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจวัฒนธรรมแอ่งเชียงใหม่-ลำพูน. กรุงเทพฯ: ซิลค์เวอร์ม.
วรชาติ มีชูบท. (2551). ย้อนอดีตล้านนา : ตอน รวมเรื่องน่ารู้จากแผนที่เมืองนครเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมโชติ อ๋องสกุล. (2559). เชียงใหม่ 60 รอบนักษัตร : พัฒนาการของชุมชนและเมืองในเชียงใหม่ และเส้นทางสู่การขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก. เชียงใหม่: สำนักงานพัฒนาพิงคนคร.
สำนักงานที่ 1 กรมชลประทาน. [ม.ป.ป.]. ประวัติและความเป็นมา. สืบค้นจาก http://rio1.rid.go.th/main.php?p=4&id=1&fbclid=IwAR0wPLIjGG4mPWFTpiwP6y5zt3aVksisfI5XFjYHqW6zERApiGIMX6Jb7IE#gsc.tab=0
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. (2496). ภาพถ่ายทางอากาศในครั้งยังเป็นขัวเหล็ก มองเห็นลำน้ำปิงสายใหญ่และโบสถ์คริสตจักรที่ 1 เมื่อพ.ศ. 2496. สืบค้นจาก http://lannainfo.library.cmu.ac.th/picturelanna/detail_picturelanna.php?picture_id=1426
Allan, J. D. (2004). Landscapes and riverscapes: The influence of land use on stream ecosystems. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 35, 257–284. doi:10.1146/annurev.ecolsys.35.120202.110122
Berdenis van Berlekom, H. A. (1969). The role of rivers to mankind. Paper presented at the Selected Problems from the Theory of Simulation of Hydrodynamic Phenomena, Jablonna, Poland.
Burkhard, B., & Maes, J. (2017). Mapping ecosystem services. Sofia: Pensoft Publishers.
Dunham, J. B., Angermeier, P. L., Crausbay, S. D., Cravens, A. E., Gosnell, H., McEvoy, J., … Sanford, T. (2018). Rivers are social–ecological systems: Time to integrate human dimensions into riverscape ecology and management. WIREs Water, 5(4),1291.
Forman, R. T. T., & Godron, M. (1986). Landscape ecology. Hoboken, NJ: Wiley.
Google Earth. (2022a). Chiangmai 18°47'15.93"N, 99° 0'18.82"E. Retrieved from https://earth.google.com/web/@18.78773432,99.00388834,306.88112214a,1849.66347052d,35y,0h,0t,0r
Google Earth. (2022b). Chiangmai 18°47'26.30"N, 99° 0'11.15"E. Retrieved from https://earth.google.com/web/@18.78983568,99.00265101,306.58108582a,1015.27239675d,35y,0h,0t,0r
Google Earth. (2022c). Chiangmai 18°47'33.36"N, 98°59'59.98"E. Retrieved from https://earth.google.com/web/@18.79274391,99.00065167,309.62469776a,1012.22880711d,35y,-0h,0t,0r
Google Street View. (2021a). 220 Chiang Mai-Lamphun rd [Google street view]. Retrieved February 27, 2022, from https://goo.gl/maps/H8GBLrpqaVCtJ8ZV9
Google Street View. (2021b). 45 Praisanee rd [Google street view]. Retrieved February 27, 2022, from https://goo.gl/maps/LTPut9t3AxJTsWRK7
Google Street View. (2021c). 371 Wichayanon rd [Google street view]. Retrieved February 27, 2022, from https://goo.gl/maps/Ri7h4LRs1FZNJ5hx6
Hunt, W. (1944). Williams-Hunt aerial photograph digital collection. Retrieved from https://lanna-ww2.com/pages/z02200-CNX_city/z02200_aerial_page_01.html
Kull, C. A. (2005). Historical landscape repeat photography as a tool for land use change research. Norsk Geografisk Tidsskrift -Norwegian Journal of Geography, 59, 253-268.
Lin, X., Xu, M., Cao, C., Singh, R. P., Chen, W., & Ju, H. (2018, October). Land-use/land-cover changes and their influence on the ecosystem in Chengdu City, China during the period of 1992–2018. Sustainability, 10(10), 3580.
Millennium Ecosystem Assessment. (2005). Ecosystems and human well-being: Wetland and waters: Synthesis. Washington, DC: Island Press.
NASA Shuttle Radar Topography Mission [SRT]. (2013). Shuttle Radar Topography Mission (SRTM) global. Retrieved from https://doi.org/10.5069/G9445JDF
Scheer, B., & Scheer, D. (2002). Towards a sustainable urban form in Chiang Mai. In M. Romanos & C. Auffrey (Eds.), Managing intermediate size cities: Sustainable development in a growth region of Thailand (Vol. 69, pp. 253-272). Berlin: Springer Science+Business Media.
Thorp, J. H., Thoms, M. C., & Delong, M. D. (2008). The riverine ecosystem synthesis: Toward conceptual cohesiveness in river science. Amsterdam: Elsevier.
United States Geological Survey [USGS]. (2012). Landsat-8 image courtesy of the U.S. geological survey [Landsat data]. Retrieved from https://earthexplorer.usgs.gov/
Wantzen, K. M., Ballouche, A., Longuet, I., Bao, I., Bocoum, H., Cisse, L., … Zalewski, M. (2016). River culture: An eco-social approach to mitigate the biological and cultural diversity crisis in riverscapes. Ecohydrology & Hydrobiology, 16(1), 7-18.
Wohl, E. E. (2004). Disconnected rivers: Linking rivers to landscapes. New Haven, CT: Yale University Press.
Wohl, E. E. (2014). Rivers in the landscape, science and management. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
