ศักยภาพของชุมชนในการพัฒนาชุมชนตามแผนผังแม่บทการอนุรักษ์และพัฒนา กรุงรัตนโกสินทร์ : กรณีศึกษา ชุมชนท่าเตียน กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

แผนผังแม่บทการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์ มีเป้าหมายส่งเสริมการอยู่ร่วมกันของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมและชุมชน โดยกำหนดพื้นที่ชุมชนเป้าหมายและจัดทำแนวทางการฟื้นฟูชุมชนที่สอดคล้องกับการอนุรักษ์แหล่งมรดกทางวัฒนธรรม ซึ่งชุมชนท่าเตียนเป็นพื้นที่เป้าหมายภายในขอบเขตพื้นที่ดำเนินการบริเวณพระบรมมหาราชวัง โดยแผนผังแม่บทฯ กำหนดให้ชุมชนท่าเตียนเป็นพื้นที่ชุมชนการค้าเดิม ทำให้เกิดกิจกรรมการค้าและการบริการแก่ชุมชนและนักท่องเที่ยว การศึกษานี้ให้ความสำคัญกับศักยภาพของชุมชนท่าเตียนด้านเศรษฐกิจ สังคมและกายภาพ เนื่องจากศักยภาพชุมชนหรือผู้อยู่อาศัยมีความสำคัญอย่างมากต่อการอนุรักษ์และพัฒนาชุมชน ในการพัฒนาชุมชนตามแผนผังแม่บทฯ โดยวิธีการรวบรวมข้อมูลจากการทบทวนวรรณกรรม การสำรวจ การสัมภาษณ์และการประชุมกลุ่มย่อย ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนท่าเตียนมีศักยภาพด้านเศรษฐกิจเป็นชุมชนการค้าสอดคล้องกับบทบาทที่กำหนดตามแผนผังแม่บทฯ ส่วนด้านสังคมเป็นครอบครัวขนาดเล็กจึงสามารถปรับเปลี่ยนหรือเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์พื้นที่อาคารจากการพักอาศัยมาทำการค้าได้มากขึ้น และมีความสัมพันธ์ลักษณะเครือญาติมากถึง 6 เครือญาติ ซึ่งสามารถเป็นตัวแทนกลุ่มเครือญาติร่วมกับผู้วิจัยในการวางแผนพัฒนาชุมชน ส่วนด้านกายภาพเป็นชุมชนในพื้นที่หัวแหวนกรุงรัตนโกสินทร์แห่งเดียว ที่มีทัศนียภาพพระปรางค์

วัดอรุณอยู่ฝั่งริมแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นฉากหลังชุมชนและพระบรมมหาราชวังเป็นฉากหน้าชุมชน อีกทั้งยังเป็นย่านการค้าริมแม่น้ำเจ้าพระยาแห่งแรกของกรุงรัตนโกสินทร์ ดังนั้นแนวทางในการพัฒนาชุมชนที่สอดคล้องกับศักยภาพชุมชนตามแผนผังแม่บทฯ จากความเห็นพ้องร่วมกันในการประชุมกลุ่มย่อย ประกอบด้วยโครงการด้านเศรษฐกิจ 3 โครงการ ด้านสังคม 2 โครงการและด้านกายภาพ 2 โครงการ แบ่งเป็นขั้นตอนการดำเนินงานโครงการ 3 ระยะภายในเวลา 15 ปี ทำให้ทราบถึงศักยภาพและข้อจำกัดของชุมชนในแต่ละโครงการ เป็นข้อเสนอแนะกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและแผนผังแม่บทฯ สามารถช่วยสนับสนุนการพัฒนาพื้นที่ชุมชนตามศักยภาพและข้อจำกัดของชุมชนได้