รูปแบบและการเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ที่เกี่ยวข้องกับ ระบบชลประทานของเมืองโบราณสุโขทัย

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนแปลงของเมืองในปัจจุบันนี้เกิดจากการขยายตัวที่ขาดการคำนึงถึงลักษณะภูมิประเทศ ทำเลที่ตั้งที่เหมาะสมแก่การตั้งถิ่นฐาน ส่งผลต่อภูมิทัศน์เมืองโบราณ สภาพแวดล้อมเมืองและการวางผังออกแบบระบบชลประทานที่มีมาตั้งแต่ในอดีต การอนุรักษ์และพัฒนาเมืองจึงควรคำนึงถึงภูมิปัญญาในอดีตที่เกี่ยวข้องกับรูปแบบชลประทานเมืองโบราณสุโขทัยและการเปลี่ยนแปลงระบบชลประทานที่ส่งผลกระทบในปัจจุบัน 

งานวิจัยนี้เริ่มจากการค้นคว้าเอกสารงานวิจัยแบบทุติยภูมิที่เกี่ยวข้องกับการชลประทานและประวัติศาสตร์โบราณคดีที่นำมาสู่พื้นที่ศึกษา ศึกษาภาพถ่ายทางอากาศเพื่อวิเคราะห์ข้อมูลเชิงผังที่แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงจากอดีตถึงปัจจุบันรวมกับการสัมภาษณ์นักวิชาการที่สามารถให้ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ของระบบชลประทานในอดีต จากการรวบรวมข้อมูลข้างต้นเพื่อสำรวจพื้นที่ศึกษาเก็บข้อมูล สังเกตการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ในปัจจุบัน นำข้อมูลมาวิเคราะห์และสรุปผล

จากการศึกษารูปแบบภูมิทัศน์ที่เกี่ยวข้องกับระบบชลประทานเมืองโบราณสุโขทัยสามารถแบ่งออกเป็นระบบชลประทานในเขตกำแพงเมืองและนอกเขตกำแพงเมืองที่แสดงถึงการเข้าใจสภาพภูมิประเทศจากความลาดเอียงที่สามารถส่งน้ำและกักเก็บน้ำไว้ใช้เพียงพอต่อการใช้อุปโภคบริโภคและเกษตรกรรม เมื่อประชากรเพิ่มขึ้นจึงทำให้สภาพพื้นที่เมืองโบราณลดลงถูกเปลี่ยนแปลงเป็นที่อยู่อาศัยเมืองใหม่ที่เข้ามาขวางเส้นทางการไหลของน้ำสู่คูเมืองและลำคลอง ความสามารถในการกักเก็บน้ำและการระบายน้ำย่อมลดลง จึงทำให้เมืองเกิดสภาวะน้ำท่วมหรือน้ำแล้งได้ในที่สุด