บทเรียนจากกระบวนการจัดการชุมชนผู้มีรายได้น้อยเมื่อเกิดวิกฤติโควิด-19 : กรณีศึกษา ชุมชนบ้านครัว เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

สถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ หรือโรคโควิด-19 ในประเทศไทยมียอดผู้ติดเชื้อเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ชุมชนแออัดถือเป็นพื้นที่เสี่ยงของการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 เนื่องจากประชาชนอยู่กันอย่างแออัด พบปัญหาเกี่ยวกับการจัดการด้านสิ่งแวดล้อมของคนในชุมชนที่มีพฤติกรรมที่ขาดสุขลักษณะ เป็นปัญหาคุณภาพชีวิตและสุขภาพอนามัยของประชากร ชุมชนบ้านครัวเป็นชุมชนที่มีจุดเด่นคือ เป็นชุมชนที่มีประวัติศาสตร์มายาวนาน และเป็นชุมชนชาวมุสลิมที่ใหญ่ที่สุดในกรุงเทพฯ รวมถึงได้ผ่านกระบวนการบ้านมั่นคงของสถาบันพัฒนาชุมชน ชุมชนบ้านครัวได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 อย่างหนัก แต่มีการบริหารจัดการชุมชนที่ประสบความสำเร็จและมีประเด็นที่น่าสนใจต่อการถอดบทเรียน

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาลักษณะของชุมชนบ้านครัว ก่อนการแพร่ระบาดของโควิด-19 ทั้งด้านสภาพแวดล้อมทางกายภาพ และลักษณะทางสังคม เศรษฐกิจของครัวเรือนผู้อยู่อาศัย ศึกษาผลกระทบต่อสุขภาพเมื่อเกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19 ศึกษากระบวนการบริหารจัดการชุมชนเพื่อลดผลกระทบในช่วงของการแพร่ระบาด โควิด-19 และนำมาวิเคราะห์ถอดบทเรียน

ชุมชนบ้านครัวได้รับผลกระทบจากวิกฤติโควิด-19 โดยทางด้านเศรฐกิจเกิดการขาดรายได้ และมีรายจ่ายเพิ่มขึ้นในการซื้ออุปกรณ์ป้องกันโรคและทำความสะอาด โดยชุมชนบ้านครัวมีกระบวนการจัดการ คือมีการปรับปรุงที่อยู่อาศัยให้มีการเปิดระบายอากาศได้มากขึ้น เป็นชุมชนที่เป็นตัวแทนของชุมชนที่มีการจัดการตนเอง โดยชุมชนได้จัดตั้งครัวชุมชนแจกจ่ายอาหารและสิ่งของที่จำเป็น มีการจัดตั้งกลุ่มอาสาสมัครร่วมกับกลุ่มสหกรณ์ออมทรัพย์พัฒนาบ้านครัว เพื่อช่วยเหลือตนเองในชุมชน มีการประสานงานและได้รับความช่วยเหลือและงบประมานจากหน่วยงานภาครัฐ และองค์กรเอกชนเพื่อจัดการวิกฤติโควิด-19 

งานวิจัยฉบับนี้ทำให้เห็นถึงบทเรียนเกี่ยวกับกระบวนการจัดการชุมชนผู้มีรายได้น้อยเมื่อเกิดวิกฤติโควิด-19 ที่ประสบความสำเร็จด้วยปัจจัยในด้านต่าง ๆ เช่น เป็นชุมชนที่มีประวัติการต่อสู้มายาวนาน เป็นชุมชนที่ผ่านกระบวนการบ้านมั่นคงของสถาบันพัฒนาชุมชนจึงมีความพร้อมด้านข้อมูล รวมถึงเป็นชุมชนที่มีแกนนำเข้มแข็ง และได้รับความร่วมมือจากสมาชิกในชุมชน และชุมชนสามารถสื่อสารความต้องการ และเปิดรับความร่วมมือจากทุกภาคส่วน คนในชุมชนเป็นกำลังหลักในการจัดการ มีกิจกรรมการจัดการด้านอาหาร และเกิดกิจกรรมการจัดการด้านกายภาพ และมีข้อจำกัดที่นำมาสู่ปัญหาคือ ทางด้านกายภาพ เป็นชุมชนแออัดที่มีความหนาแน่นสูง และทางสังคมเกิดจากวิถีชีวิตและพฤติกรรมของคนในชุมชน ในช่วงเริ่มต้นชุมชนยังขาดความรู้ในการป้องกันและจัดการเมื่อเจอวิกฤติโควิด-19 ทำให้เกิดการแพร่ระบาดอย่างรวดเร็วและมีผู้ติดเชื้อเป็นจำนวนมาก