ความสัมพันธ์ระหว่างรูปแบบเชิงพื้นที่และรูปแบบการใช้พื้นที่สาธารณะและกึ่งสาธารณะที่มีความเป็นอเนกประโยชน์ ในพื้นที่ย่านพาณิชยกรรมศูนย์กลางเมือง

บทคัดย่อ

พื้นที่ย่านพาณิชยกรรมศูนย์กลางเมืองมักเป็นพื้นที่ที่มีความเข้มข้นของทั้งการสัญจรและการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างเต็มศักยภาพ การพัฒนาที่เข้มข้นนี้ส่งผลให้พื้นที่โล่งว่างภายในย่านถูกทดแทนด้วยอาคารและพื้นที่ใช้สอยเชิงพาณิชยกรรมเป็นส่วนใหญ่ อีกทั้งพื้นที่สาธารณะโดยเฉพาะบาทวิถีกลับถูกใช้เป็นพื้นที่จัดวางโครงสร้างพื้นฐาน ทั้งที่พื้นที่ดังกล่าวมีความจำเป็นอย่างยิ่งในการใช้เพื่อสัญจรผ่าน การพัฒนาที่เป็นเอกเทศของเจ้าของโครงการนำไปสู่ความพยายามในการผนวกพื้นที่ส่วนตัวเข้ากับพื้นที่สาธารณะอย่างทางเท้า เพื่อดึงดูดกลุ่มผู้ใช้งานที่สัญจรไปมาอย่างหนาแน่นให้เข้าสู่ตัวอาคาร ในนัยยะว่าพื้นที่เหล่านี้เสมือนเป็น “พื้นที่กึ่งสาธารณะ” ทั้งนี้ นิยามของการพัฒนาพื้นที่สาธารณะรวมทั้งกึ่งสาธารณะเหล่านี้ให้เป็นพื้นที่ที่ดีในเชิงพฤติกรรมนิยม ได้ให้ความสำคัญกับการเป็นพื้นที่ที่มีความเป็นอเนกประโยชน์ที่สามารถพบเจอกลุ่มคนหลากหลายประเภท ทำกิจกรรมหลากหลายวัตถุประสงค์ และในหลายช่วงเวลา ซึ่งนิยามถึงกลุ่มคนเดินเท้าเป็นหลัก งานวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างรูปแบบเชิงพื้นที่และรูปแบบการใช้พื้นที่ในย่านพาณิชยกรรมศูนย์กลางเมืองที่นำไปสู่การใช้งานอย่างอเนกประโยชน์ ผ่านการศึกษาเปรียบเทียบทฤษฎีและงานวิจัยที่ผ่านมาทั้งฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออกบนพื้นฐานแนวคิดทฤษฎีการออกแบบเมือง เพื่อนำเสนอเป็นกรอบแนวความคิดสำหรับการจัดทำข้อกำหนดและแรงจูงใจในการส่งเสริมให้เกิดการพัฒนารูปแบบพื้นที่สาธารณะและกึ่งสาธารณะที่มีคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบเชิงพื้นที่ของพื้นที่สาธารณะและกึ่งสาธารณะที่นำไปสู่ความเป็นอเนกประโยชน์ในพื้นที่พาณิชยกรรมศูนย์กลางเมือง ประกอบด้วย 1) โครงข่ายการสัญจรและพื้นที่สาธารณะที่สัมพันธ์กับพื้นที่อื่น ๆ ของเมือง 2) ศักยภาพในการมองเห็นและเข้าถึงระหว่างภายในและภายนอกอาคาร 3) การใช้ประโยชน์ที่ดินและอาคารที่หลากหลาย 4) การเปิดให้เข้าใช้พื้นที่ได้ตลอดเวลา 5) ความต่อเนื่องเชื่อมโยงของระดับพื้นและวัสดุ 6) อุปกรณ์ประกอบถนนที่เพียบพร้อม โดยจะส่งผลให้มีการใช้งานพื้นที่ที่หลากหลายกลุ่มผู้ใช้งาน หลากหลายกิจกรรม และหลากหลายช่วงเวลา หรือมีความเป็นอเนกประโยชน์นั่นเอง