การระบุคุณลักษณะและความสำคัญทางวัฒนธรรมเพื่อข้อเสนอแนะการสร้างเครื่องมือประเมินมรดก: กรณีศึกษาตึกแถวอาร์ตเดโคในย่านเยาวราชและทรงวาด
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
สถาปัตยกรรมอาร์ตเดโค (Art Deco Architecture) เป็นหนึ่งในความหลากหลายของรูปแบบสถาปัตยกรรมยุคสมัยใหม่ที่เกิดขึ้นในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 ถือเป็นรอยต่อระหว่างรูปแบบประวัติศาสตร์นิยมและรูปแบบโมเดิร์น ความทันสมัยแบบอาร์ตเดโคเคยได้รับความนิยมอย่างสูงในตะวันตกช่วงคริสต์ทศวรรษ 1920–1930 และแพร่หลายอย่างต่อเนื่องในภูมิภาคเอเชียจนถึงช่วงราวคริสต์ทศวรรษ 1950 แต่ปัจจุบันเผชิญกับการปรับเปลี่ยนโดยขาดความเข้าใจถึงคุณค่าความสำคัญทางสถาปัตยกรรมของอาคารรูปแบบนี้ ในการวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการระบุคุณลักษณะ (attributes) และความสำคัญทางวัฒนธรรม (cultural significance) รวมถึงเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะในการสร้างเครื่องมือการระบุคุณลักษณะและประเมินความสำคัญ
การวิจัยนี้เลือกกรณีศึกษา ตึกแถวอาร์ตเดโคในย่านเยาวราชและทรงวาด โดยใช้กรอบแนวคิดการอนุรักษ์ฐานคุณค่าประกอบกับข้อมูลอาร์ตเดโคในระดับสากล เพื่อนำมาพัฒนาเกณฑ์ระบุคุณลักษณะในการสำรวจพื้นที่และสรุปความสำคัญซึ่งประกอบด้วย บริบทแวดล้อม การจัดพื้นที่ภายใน รูปทรง และรูปด้าน องค์ประกอบการตกแต่ง โครงสร้างและวัสดุ การใช้สอย และความสัมพันธ์ทางสังคม
จากรายการตึกแถวอาร์ตเดโคในพื้นที่ศึกษาจำนวน 35 หลัง ได้คัดเลือกเป็นกรณีศึกษาจำนวน 4 หลัง ศึกษาเชิงลึกด้วยการสำรวจภาคสนาม ผลการศึกษาพบว่า คุณลักษณะด้านสภาพแวดล้อม การใช้สอย และความสัมพันธ์ทางสังคมของตึกแถวอาร์ตเดโคได้สะท้อนความสำคัญโดดเด่นในด้านการเป็นแหล่งความรู้ และหลักฐานของการพัฒนาย่านชุมชนการค้าชาวจีนสมัยใหม่ในกรุงเทพฯ ช่วงราวปี พ.ศ. 2480–พ.ศ. 2500 (ค.ศ. 1930–1950) รวมถึงคุณลักษณะด้านองค์ประกอบทางกายภาพที่มีความสำคัญด้านสถาปัตยกรรมและสังคม แสดงถึงการนำเสนอแนวทางการออกแบบที่แตกต่างจากเดิม ความก้าวหน้าของวัสดุและเทคโนโลยีการก่อสร้างสะท้อนรสนิยมของผู้คนในท้องถิ่นและการปรับตัวให้เข้ากับบริบท
ข้อเสนอแนะจากการศึกษา คือการสร้างเครื่องมือควรพิจารณาตั้งแต่รูปทรงและองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม ครอบคลุมไปถึงประเด็นด้านสภาพแวดล้อม ด้านการใช้สอย ความสัมพันธ์ทางสังคมที่เชื่อมโยงอาคารกับย่านและผู้คน พร้อมเปิดกว้างถึงความแตกต่างของบริบทและช่วงเวลา ที่ส่งผลให้เกิดรูปแบบอาร์ตเดโคที่มีความหลากหลายในแต่ละพื้นที่
Article Details
เอกสารอ้างอิง
เกรียงไกร เกิดศิริ และอิสรชัย บูรณะอรรจน์. (2564). คู่มือแนวทางการขับเคลื่อนการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์ : แผนผังแม่บทการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์ เพื่อการขับเคลื่อนแผนไปสู่การดำเนินการของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง. กองจัดการสิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรม สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม - คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ธนธร กิตติกานต์. (2564). ประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมโมเดิร์น ว่าด้วยการพัฒนาการทางสังคมและเศรษฐกิจในศตวรรษที่ 20. อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง.
สกินเนอร์, จี. วิลเลียม. (2564). สังคมจีนในประเทศไทย : ประวัติศาสตร์เชิงวิเคราะห์ (พิมพ์ครั้งที่ 3, พรรณี ฉัตรพลรักษ์, ชื่นจิตต์ อำไพพรรณ, ม.ร.ว. ประกายทอง สิริสุข, ภรณี กาญจนัษฐิติ, ปรียา บุญญะศิริ, ศรีสุข ทวิชาประสิทธิ, ผู้แปล). มติชน.
Australia ICOMOS. (2013). The Burra charter: The Australia ICOMOS charter for places of cultural significance. The organization.
Bayer, P. (1992). Art deco architecture: Design, decoration and detail from the twenties and thirties.Harry N. Abrams.
Benton, T. (2003). Art deco architecture. In T. B. C. Benton, G. Wood (Eds.), Art deco: 1910–1939 (pp. 244-259). Bulfinch Press.
Davies, C. (2017). Art deco and skyscraper 1925-1939. In C. Davies (Ed.), A new history of modern architecture: Art nouveau, the beaux-arts, expressionism, modernism, constructivism, art deco, classicism, brutalism, postmodernism, neo-rationalism, high tech, deconstructivism, digital futures (pp. 160–173). Laurence King.
Denison, E. (2019). Art deco and the others. In B. Elliott, & M. Windover (Eds.), The Routledge companion to art deco (pp. 293–314). Routledge.
Elliott, B., & Windover, M. (2019). The Routledge companion to art deco. Routledge. https://doi.org/https://doi.org/10.4324/9780429032165
Engelhardt, R. A., & Rogers, P. R. (2009). Hoi An protocols for best conservation practice in Asia: Professional guidelines for assuring and preserving the authenticity of heritage sites in the context of the cultures of Asia. UNESCO Bangkok. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000182617
Goss, J. (2010). French art deco. The Metropolitan Museum of Art. http://www.metmuseum.org/toah/hd/frdc/hd_frdc.htm
ฃHeritage South Australia, DEW. (2020, August). Heritage assessment report: Shop former sands & McDougall building. https://data.environment.sa.gov.au/Content/Publications/26502_Assessment.pdf
Hillier, B. (1968). Art deco of the 20s and 30s. Studio Vista.
ICCROM, ICOMOS, IUCN, & UNESCO World Heritage Centre. (2011). Preparing world heritage nominations (2nd ed.). UNESCO. https://whc.unesco.org/en/preparing-world-heritage-nominations/
ICOMOS Singapore, & URA. (2017). Conservation technical handbooks: A guide for best practices (Vol. 1). URA. https://www.ura.gov.sg/Corporate/Guidelines/Conservation/Best-Practices
International and Scientific Committee on Twentieth Century Heritage [ISC20C]. (2017). Approaches to the conservation of twentieth -century cultural heritage. ICOMOS ISC20C. https://isc20c.icomos.org/wp-content/uploads/2022/03/MNDD_ENGLISH.pdf
Kanagaratnam, A. (2014, July 24). Chinese deco. https://www.shanghaiartdeco.net/chinese-deco/
Penang Town and Country Planning Department. (2022). George Town world heritage site special area plan. The Department.
Robins, A. W. (2017). New York art deco: A guide to Gotham's jazz age architecture. State University of New York Press. https://books.google.co.th/books?id=CXK6DgAAQBAJ
State Government of Penang. (2008). Heritage management plan: Historic city of Geroge Town. Badan Warisan Heritage Services Sdn Bhd.
Tan, Y. W. (2015). Penang shophouses: A handbook of features and materials. Tan Yeow Wooi Culture & Heritage Research Studio.
Urban Redevelopment Authority [URA]. (2023, December). Conservation guidelines. https://www.ura.gov.sg/Corporate/Guidelines/Conservation/Conservation-Guidelines
van Oers, R., & Haraguchi, S. (Comps. & Eds.). (2003, June 1). Identification and documentation of modern heritage. UNESCO World Heritage Centre.
Vienna memorandum on world heritage and contemporary architecture – Managing the historic urban landscape and decision 29 COM 5D. (2005, September 20). UNESCO.
Wakeman, R. (2019). Shanghai and New York: Mid-century urban avant-gardes. Built Heritage, 3, 49–61. https://doi.org/10.1186/BF03545743
