บทบาทของสวนบ้านและแหล่งอาหารชุมชน ต่อระบบอาหารครัวเรือน กรณีศึกษา บ้านโนนสะอาด จังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

จากการศึกษาบทบาทของสวนบ้านและแหล่งอาหารชุมชนในพื้นที่บ้านโนนสะอาด จังหวัดขอนแก่น พบว่าชาวบ้านยังคงพึ่งพาประโยชน์จากผลลิตส่วนหนึ่งที่ได้จากแหล่งผลิตอาหารดังกล่าวเพื่อการบริโภค จากการเก็บข้อมูลแหล่งผลิตอาหารในครัวเรือน พบว่าอาหารส่วนใหญ่ที่ได้จากสวนบ้านเป็นอาหารประเภทพืชผัก และผลไม้ โดยพืชที่สามารถพบได้จากทุกครัวเรือนที่ทำการสำรวจ ได้แก่ มะละกอ มะนาว ข่า ตะไคร้ กล้วย และตำลึง อาหารที่ได้จากแหล่งอาหารชุมชน ได้แก่ เห็ดป่า และหน่อไม้ป่า ตามแต่ฤดูกาล ในส่วนของอาหารที่สวนบ้านและแหล่งอาหารชุมชนไม่สามารถผลิตได้ หรือไม่สามารถผลิตได้เพียงพอต่อความต้องการ ได้แก่ เครื่องปรุงรส อาหารจำพวกแป้ง และเนื้อสัตว์บางชนิด เช่น ข้าวที่เป็นผลผลิตจากทุ่งนา เนื้อหมูที่ต้องซื้อจากพ่อค้าในหมู่บ้าน หรือจากตลาดมัญจาคีรี เป็นต้น

ประโยชน์ที่มนุษย์ได้รับจากสวนบ้านและแหล่งอาหารชุมชน นอกจากอาหารแล้ว ประการแรก ประโยชน์ด้านสังคมอันเกิดจากผลผลิตส่วนเกิน ชาวบ้านจะนำไปแบ่งปัน หรือแลกเปลี่ยนกับเพื่อนบ้าน การเป็นพื้นที่นันทนาการเพื่อการพบปะพูดคุย เป็นต้น ประการที่สอง ประโยชน์ด้านวัฒนธรรม จากการเป็นพื้นที่ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านวัฒนธรรมอาหาร ภูมิปัญญาในการหาอาหารจากแหล่งอาหารชุมชน และความเชื่อท้องถิ่น ประการที่สาม ประโยชน์ด้านเศรษฐศาสตร์ เนื่องจากการเก็บผลผลิตจากแหล่งผลิตอาหารดังกล่าว สามารถช่วยลดค่าใช้จ่ายแก่ครัวเรือนในการซื้ออาหาร และวัสดุ ทั้งยังมีรายได้จากการขายผลผลิต เป็นการช่วยส่งเสริมระบบเศรษฐกิจครัวเรือน และชุมชน และประการสุดท้าย ประโยชน์ด้านระบบนิเวศ เช่น การเป็นแหล่งอาศัย และแหล่งอาหารของสัตว์ในพื้นที่ใกล้เคียง พื้นที่รองรับระบบย่อยสลายตามธรรมชาติ พื้นที่ซึมซับน้ำผิวดิน เป็นต้น ซึ่งประโยชน์ที่มนุษย์ได้จากสวนบ้านและแหล่งอาหารชุมชนเหล่านี้ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า นิเวศบริการ (Ecosystem Services)