คุณค่าขององค์ประกอบทางภูมิทัศน์กลุ่มเทวสถานปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด จังหวัดบุรีรัมย์

บทคัดย่อ

          บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและสามารถระบุคุณค่าขององค์ประกอบทางภูมิทัศน์ของกลุ่มเทวสถานปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งประเทศไทยได้เสนอชื่อเพื่อขอขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม โดยเน้นประเด็นการศึกษาสำคัญ ได้แก่ เรื่องแบบแผนการตั้งถิ่นฐาน (Settlement Pattern) การวางผังภูมิทัศน์ (Landscape Planning) การควบคุมและการจัดการน้ำ (Water Management) และมุมมองและคุณภาพเชิงทัศน์ (Visual Quality) โดยศึกษาจากภาพถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายจากดาวเทียม เอกสารทางประวัติศาสตร์ การสำรวจ และการสัมภาษณ์ผู้ที่เกี่ยวข้องหรือผู้มีประสบการณ์ด้านงานอนุรักษ์ ต่อจากนั้นแล้วทำการศึกษาเปรียบเทียบ (Comparative Analysis) คุณค่าขององค์ประกอบทางภูมิทัศน์ระหว่างกลุ่มเทวสถานฯ กับโบราณสถานอื่นๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เมืองพระนคร ประเทศกัมพูชา ตามรอยอารยธรรมขอม
           ตามแนวคิดหลักในการนำเสนอแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมเป็นแหล่งมรดกโลก โดยนำกระบวนการประเมินคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล (Outstanding Universal Value) มาเป็นแนวทางในการศึกษา ผลการศึกษา พบว่า คุณค่าขององค์ประกอบทางภูมิทัศน์เกิดจากการวิเคราะห์ความเหมือน ความแตกต่าง หรือความโดดเด่นเป็นพิเศษ ตามเกณฑ์การพิจารณาแหล่งมรดกโลก (World Heritage Criteria) รวมไปถึงความครบถ้วนสมบูรณ์ (Integrity) และความเป็นของแท้ดั้งเดิม (Authenticity) โบราณสถานสำคัญของกลุ่มเทวสถานฯ ซึ่งได้แก่ ปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด ถือเป็นแบบอย่างที่สมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่งของอารยธรรมขอมในเรื่องแนวความคิดการเลือกทำเลที่ตั้ง การออกแบบวางผังภูมิทัศน์ การควบคุมและการจัดการน้ำบนที่สูงและที่ราบ รวมถึงแนวคิดเรื่องมุมมองที่สำคัญ และคุณค่าขององค์ประกอบทางภูมิทัศน์นี้เองจะเป็นข้อมูลสนับสนุนส่วนหนึ่งในการขอขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมต่อไป