กระบวนการจัดการแหล่งพักอาศัยเพื่อการท่องเที่ยวที่ยั่งยืน กรณีศึกษา หมู่บ้านคีรีวง อำเภอลานสกา จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

หมู่บ้านคีรีวง ต.กำโลน อ.ลานสกา จ.นครศรีธรรมราช มีวิถีชีวิตที่สงบและมีสังคมแบบเครือญาติ เห็นได้จากการประสบภัยพิบัติในอดีตหลายครั้ง แต่ชุมชนสามารถพลิกฟื้นกลับคืนมาได้ด้วยการพึ่งพาซึ่งกันและกัน ทำให้ชุมชนได้รับการยอมรับว่าเป็นชุมชนเข้มแข็ง และจากการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 ยิ่งเป็นสิ่งที่พิสูจน์ถึงศักยภาพของชุมชนว่าสามารถพึ่งพาตนเองและชุมชนได้ โดยมีอาชีพหลัก คือการทำสวนผลไม้ผสม นอกฤดูกาลผลไม้ชาวบ้านมีการรวมตัวกันตั้งกลุ่มอาชีพที่เกิดจากทรัพยากรในชุมชน ทำให้กลุ่มโฮมสเตย์บ้านคีรีวงเป็นที่รู้จักและได้รับความสนใจจากบุคคลภายนอก กลายเป็นชุมชนต้นแบบในการจัดการธุรกิจท่องเที่ยวเชิงนิเวศ จนได้รับรางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยว จากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย นำมาสู่วัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทางกายภาพของที่พักอาศัยให้เป็นโฮมสเตย์ เพื่อให้ทราบถึงรูปแบบการพักอาศัย การปรับปรุงที่พักอาศัยให้เป็นโฮมสเตย์ ศึกษาแนวคิดด้านการจัดการด้านแหล่งพักอาศัย และกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน

ผลการศึกษาที่เป็นไปตามวัตถุประสงค์พบว่า (1) ที่พักอาศัยที่ปรับเปลี่ยนเป็นโฮมสเตย์ แบ่งได้เป็น 2 รูปแบบตามลักษณะการใช้พื้นที่ภายในบ้านระหว่างเจ้าบ้านและนักท่องเที่ยว คือ 1) อาศัยร่วมกันภายในบ้านหลังเดียวกันและใช้พื้นที่ภายในร่วมกันบางส่วน 2) อาศัยร่วมกันภายในบริเวณเดียวกันและใช้พื้นที่แยกกันชัดเจน แต่ละรูปแบบมีวัตถุประสงค์ปรับเปลี่ยนพื้นที่เพื่อเพิ่มความเป็นส่วนตัวให้กับสมาชิกในครอบครัวและอำนวยความสะดวกให้กับนักท่องเที่ยว (2) แนวคิดด้านการจัดการด้านแหล่งพักอาศัยกับชุมชน โดยอ้างอิงดัชนีคุณภาพมาตรฐานโฮมสเตย์ไทย และสามารถสรุปเป็นแนวทางการจัดการที่พักให้ตอบโจทย์การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนได้ คือ 1) สร้างอัตลักษณ์ผ่านตัวตนชุมชน 2) สร้างความรู้สึกความเป็นเจ้าของให้คนในชุมชน 3) สร้างการเชื่อมโยงโฮมสเตย์กับการท่องเที่ยวในรูปแบบต่าง ๆ 4) สร้างจิตสำนึกที่ดีให้แก่นักท่องเที่ยว โดยมีกิจกรรมที่รองรับกลุ่มเป้าหมายทุกกลุ่ม เช่น กิจกรรมร่วมกับวิสาหกิจชุมชน กิจกรรมที่ศึกษาวิถีชีวิตและการผจญภัย  (3) กระบวนการการมีส่วนร่วมของชุมชนเกิดจากการร่วมมือและบูรณาการจากหลายฝ่ายเกี่ยวกับการจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ทั้งองค์กรภาครัฐและเอกชน ชาวบ้าน กลุ่มวิสาหกิจชุมชน ผู้นำชุมชน องค์การบริหารส่วนตำบลกำโลน จนถึงมหาวิทยาลัยที่สนับสนุน อบรมและพัฒนาศักยภาพบุคลากรของชุมชน การศึกษานี้จะเป็นประโยชน์ต่อหน่วยงานภาครัฐและชุมชนอื่น ๆ ที่สามารถนำแนวทางและกลยุทธ์ไปปรับใช้ให้เหมาะสมกับชุมชนในการใช้ทรัพยากรที่มีให้เกิดประโยชน์สูงสุดได้