การพัฒนาภูมิทัศน์องค์กรในประเทศไทย

บทคัดย่อ

ภูมิทัศน์องค์กร (corporate landscape) เป็นรูปแบบภูมิสถาปัตยกรรมที่มีการใช้งานเป็นสำนักงานขององค์กรหรือสถานที่ทำงานของบุคลากรในองค์กร ในประเทศสหรัฐอเมริกาอันเนื่องมาจากปัญหาความแออัดของเมืองทำให้องค์กรธุรกิจชั้นนำหลายแห่งย้ายสำนักงานออกไปตั้งอยู่บริเวณชานเมือง พร้อมทั้งให้ความสำคัญกับการวางผังและออกแบบพื้นที่โครงการ ทั้งที่ทำงาน ที่พักอาศัยของพนักงาน และสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ จนเกิดเป็นภูมิทัศน์องค์กร โดยหลุยส์ โมซิงโก (Louise Mozingo) เรียกว่า พาสตอรัลแคปิตัลลิซึม (Pastoral Capitalism) พร้อมทั้งได้กล่าวว่าเป็นผลงานสร้างสรรค์ที่สำคัญของประเทศสหรัฐอเมริกาในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 จากความแพร่หลายในประเทศสหรัฐอเมริกาทำให้ทั่วโลกสนใจภูมิทัศน์องค์กรเช่นกัน ในเวลาต่อมาธุรกิจด้านนวัตกรรมและเทคโนโลยีที่เติบโตอย่างรวดเร็วทำให้เกิดแนวคิดในการสร้างเมืองหรือย่านนวัตกรรมขึ้นด้วย การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมโครงการภูมิทัศน์องค์กรในประเทศไทย และวิเคราะห์พัฒนาการของการสร้างโครงการดังกล่าว ทั้งในมิติเชิงเวลาและเชิงพื้นที่ ผลการวิจัยพบโครงการที่เข้าข่ายเป็นภูมิทัศน์องค์กรในประเทศไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2476 และสามารถรวบรวมโครงการที่ยังมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบันได้ทั้งสิ้น 46 โครงการ ในมิติเชิงเวลาพบว่าประเภทธุรกิจของภูมิทัศน์องค์กรมีแนวโน้มเปลี่ยนแปลงจากกลุ่มอุตสาหกรรมบริการและธุรกิจของรัฐวิสาหกิจเป็นหลัก สู่ธุรกิจอสังหาริมทรัพย์และการก่อสร้าง ธุรกิจการเงิน จนเข้าสู่ช่วงวิกฤตเศรษฐกิจในพ.ศ. 2540 และฟื้นตัวด้วยอุตสาหกรรมบริการและการส่งเสริมการท่องเที่ยว จากนั้นจึงเข้าสู่ธุรกิจนวัตกรรมและเทคโนโลยีในปัจจุบัน โดยพบว่าปัจจัยที่น่าจะมีส่วนส่งผลต่อแนวโน้มความเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ได้แก่ นโยบายเศรษฐกิจจากภาครัฐ สถานการณ์ที่ก่อให้เกิดความผันผวนทางเศรษฐกิจ และการเปลี่ยนแปลงทางดิจิตัล ส่วนในมิติเชิงพื้นที่พบว่าภูมิทัศน์องค์กรในประเทศไทยกระจุกตัวอยู่ในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล และจังหวัดชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกเป็นหลัก โดยพบว่าข้อจำกัดด้านกฎหมายผังเมือง นโยบายเศรษฐกิจในภูมิภาคดังกล่าว และเครือข่ายเศรษฐกิจที่กระจุกตัวอยู่ในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล การวิจัยนี้นำมาซึ่งข้อมูลและความเข้าใจพื้นฐานที่สำคัญสำหรับหน่วยงานภาครัฐในการพัฒนานโยบายและองค์กรธุรกิจต่าง ๆ ในการพัฒนาแนวคิดเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมของที่ทำงาน ซึ่งจะนำไปสู่การสนับสนุนให้เกิดการสร้างภูมิทัศน์องค์กรใหม่ ๆ ในประเทศไทยต่อไป ทั้งนี้ การวิจัยต่อยอดในด้านแนวทางการวางผังและออกแบบภูมิทัศน์องค์กรในประเทศไทยนับว่ามีความจำเป็นอย่างยิ่งต่อการออกแบบภูมิสถาปัตยกรรมและสาขาที่เกี่ยวข้อง