การสำรวจและจัดทำแผนที่ระบุตำแหน่งมรดกทางวัฒนธรรมเมืองเก่าสงขลา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจรูปแบบมรดกทางวัฒนธรรมและจัดทำแผนที่ระบุตำแหน่งมรดกทางวัฒนธรรมของเมืองเก่าสงขลา โดยการศึกษาเอกสาร แผนที่ ข้อมูลทุติยภูมิ และสำรวจแล้วจำแนกรูปแบบของมรดกทางวัฒนธรรมเมืองเก่าสงขลา พื้นที่ศึกษาประกอบด้วย 4 พื้นที่ ได้แก่ 1) เมืองเก่าสงขลาฝั่งหัวเขาแดง 2) เมืองเก่าสงขลาฝั่งแหลมสน
3) เมืองเก่าสงขลาฝั่งบ่อยาง และ 4) เกาะยอ ในแต่ละพื้นที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิต จากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับมรดกทางวัฒนธรรม จึงสามารถแบ่งประเภทของมรดกทางวัฒนธรรมที่นำมาใช้เป็นเกณฑ์ในการจำแนกทั้งหมด 3 ประเภท แต่ละประเภทประกอบด้วยตัวชี้วัดอย่างละเอียดทั้งหมด 16 ประเภท ซึ่งมาจากการศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้องกับมรดกทางวัฒนธรรมขององค์การเพื่อการศึกษาวิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ กรมศิลปากร และกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ประกอบด้วย มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องได้ (tangible cultural heritage) 8 ตัวชี้วัด มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ หรือภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (intangible cultural heritage) 7 ตัวชี้วัด และมรดกทางธรรมชาติ (natural heritage) 1 ตัวชี้วัด ผลการศึกษามรดกทางวัฒนธรรมเมืองเก่าสงขลา พบว่า เมืองเก่าสงขลามีมรดกทางวัฒนธรรมทั้งหมด 3 ประเภท รวมจำนวน 118 รายการ และจากการใช้เกณฑ์ในการจำแนกและจัดหมวดหมู่ประเภทมรดกทางวัฒนธรรม 16 ประเภท พบว่า เมืองเก่าสงขลามีมรดกทางวัฒนธรรมทั้งหมด 9 ประเภทย่อย พร้อมทั้งจัดทำแผนที่ระบุตำแหน่งมรดกทางวัฒนธรรมด้วยระบบภูมิสารสนเทศ (GIS) แสดงภาพรวมทั้งพื้นที่ศึกษาและสัญลักษณ์ของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมแต่ละประเภท จากการศึกษากล่าวได้ว่า มรดกทางวัฒนธรรมเมืองเก่าสงขลามีความหลากหลายทั้งในแง่ของคุณค่าทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และวิถีชีวิต ซึ่งมีคุณค่าและอัตลักษณ์เฉพาะถิ่น
Article Details
References
กมลนาวิน อินทนูจิตร, มานพ อ่อนแก้ว, และโอภาส อิสโม. (2562). การจัดการภูมิทัศน์วัฒนธรรม กรณีศึกษา เมืองเก่าสงขลาฝั่งแหลมสน [เอกสารนำเสนอในที่ประชุม]. การประชุมวิชาการด้านมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ระดับชาติ ครั้งที่ 2. หอประชุมเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550, มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา, สงขลา. http://human.skru.ac.th/husoconference/conf/O21.pdf
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2546). อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ พ.ศ. 2546. http://ich.culture.go.th/images/stories/ich-pdf/2.1Convention-Safeguarding-Intangible-cultural-Heritage-Thai.pdf
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2560). ประกาศคณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เรื่อง การกำหนดลักษณะของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. 2560. http://ich.culture.go.th/images/stories/ich-pdf/160.pdf
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2564). ระบบข้อมูลภูมิสารสนเทศด้านมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม. https://ich.gistda.or.th
จเร สุวรรณชาต, พลากร พันธุ์มณี, ปิยาภรณ์ อรมุต, เสริมศักดิ์ สัญญาโณ, พิษณุ อนุชาญ, เศวตฉัตร นาคะชาต, และสุริยะ ปานรัตน์. (2563). ศึกษามรดกทางวัฒนธรรมเมืองเก่าหัวเขาแดง อำเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลา : ข้อเสนอโครงการฉบับสมบูรณ์. สํานักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.
ชญานุตม์ ถาวโรฤทธิ์. (2560). การศึกษาโครงสร้างและองค์ประกอบสิ่งแวดล้อมธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรมเพื่อการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่าสงขลา [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ชาคริต สิทธิฤทธิ์. (2559). จับต้องได้ – จับต้องไม่ได้ : ความไม่หลากหลายในความหลากหลายของมรดกทางวัฒนธรรม. มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 8, 141–160.
พระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุและพิพิธภัณฑ์แห่งชาติ พ.ศ. 2504. (2504, 2 สิงหาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 109 ตอนที่ 38.
พระราชบัญญัติส่งเสริมรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. 2559. (2559, 11 กุมภาพันธ์). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 133 ตอนที่ 19 ก หน้า 1-9.
ภาคีคนรักเมืองเก่าสงขลาสมาคม. (2560a). แผนที่เที่ยวย่านเมืองเก่าสงขลา สาย ART เดินชมสถาปัตยกรรมอันงดงาม. https://www.songkhla-ht.org/content/10953/แผนที่เที่ยวย่านเมืองเก่าสงขลา-สาย-art-เดินชมสถาปัตยกรรมอันงดงาม
ภาคีคนรักเมืองเก่าสงขลาสมาคม. (2560b). แผนที่เที่ยวย่านเมืองเก่าสงขลา สาย EAT ตระเวนกินของอร่อยหลากรสชาติ. https://www.songkhla-ht.org/content/10954/แผนที่เที่ยวย่านเมืองเก่าสงขลา-สาย-eat-ตระเวนกินของอร่อยหลากรสชาติ
สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์. (2564). คณะศิลปกรรมฯ มรภ.สงขลา ผนึกวิสาหกิจชุมชน ออกแบบเส้นทางท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เชื่อมเมืองเก่าสงขลา 3 ยุคกระตุ้นเศรษฐกิจชุมชนหลังโควิด. https://thainews.prd.go.th/th/news/print_news/TCATG211025103650498
สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2565). ข้อมูลสารสนเทศแหล่งศิลปกรรมอันควรอนุรักษ์. https://culturalenvi.onep.go.th
สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดสงขลา. (2564). ประวัติความเป็นมา “สงขลา.” https://www.songkhla.go.th/content/history
สิริพร กมลธรรม. (2546). ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์เบื้องต้น. https://www.dit.go.th/FILE/CONTENT_FILE/255909151616187298348.pdf
สืบพงศ์ จรรย์สืบศรี, อิศรา กันแตง และสุรพล มโนวงศ์. (2558). แผนที่มรดกทางวัฒนธรรม อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่.NAJUA: Architecture, Design and Built Environment, 29, 63. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/NAJUA-Arch/article/view/44220
สุพิชญา สรรพพันธ์. (2562). การวางแผนการใช้ประโยชน์ที่ดินและจัดการท่องเที่ยว : กรณีศึกษา ตำบลเกาะยอ อำเภอเมือง จังหวัดสงขลา [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
อาวรณ์ โอภาสพัฒนกิจ (2561). โครงการการจัดทำแผนที่ทางวัฒนธรรมเพื่อสนับสนุนการขับเคลื่อนเมืองเชียงใหม่เป็นเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ขององค์การยูเนสโก (สาขาหัตถกรรมและศิลปะพื้นบ้าน) : รายงานความก้าวหน้า. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.
UNESCO. (1972). Convention concerning the protection of world cultural and natural heritage. http://whc.unesco.org
UNESCO. (2003). Convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage. http:// www.culture.go.th
UNESCO. (2009). The 2009 UNESCO Framework for Cultural Statistics (FCS). https://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/unesco-framework-for-cultural-statistics-2009-en_0.pdf