ข้อเสนอการพัฒนาการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุ (Proposal for Operational Improvement Regarding Senior Citizen’s Potential Enhancement)
คำสำคัญ:
ผู้สูงอายุ, การพัฒนาศักยภาพ, โรงเรียนผู้สูงอายุ, การรวมกลุ่มผ่านกิจกรรม, ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุบทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษานโยบาย กลไก และมาตรการในการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุของภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ 2) เพื่อศึกษาสภาพจริงของการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุในรูปแบบโรงเรียนผู้สูงอายุ การรวมตัวผ่านกิจกรรม และการรวมตัวกับกลุ่มคนหลายช่วงวัย และ 3) เพื่อนำเสนอข้อเสนอการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุในรูปแบบโรงเรียนผู้สูงอายุ การรวมตัวผ่านกิจกรรม และการรวมตัวกับกลุ่มคนหลายช่วงวัย ประชากรงานวิจัยนี้คือ ผู้บริหาร ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง กลุ่มคนต่างช่วงวัย และผู้สูงอายุ ที่มีส่วนได้ส่วนเสียกับการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุในรูปแบบโรงเรียนผู้สูงอายุ การรวมตัวผ่านกิจกรรม การรวมตัวกับกลุ่มคนหลายช่วงวัย และศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) จำนวน 556 คน ใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสม เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์และแนวทางการสนทนากลุ่ม ผลการวิจัยพบว่า 1) นโยบาย กลไก และมาตรการในการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุของภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ มุ่งเน้นด้านสุขภาพ ด้านการมีส่วนร่วม และด้านความมั่นคงหรือการมีหลักประกันของชีวิต มีการจัดทำมาตรการและออกแบบกลไกเพื่อให้เกิดประสิทธิผลในการดำเนินงานส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุอย่างเป็นรูปธรรมทุกรูปแบบเน้นการส่งเสริมการเห็นคุณค่าในตนเอง 2) สภาพจริงของการดำเนินงาน พบว่า มีความหลากหลายของรูปแบบกิจกรรมการส่งเสริมศักยภาพของผู้สูงอายุขึ้นกับพื้นที่และหน่วยงาน องค์กร และเครือข่ายที่สนับสนุน มีการทำงานร่วมกันระหว่างผู้สูงอายุ และองค์กรภาคีเครือข่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง เน้นการส่งเสริมสังคมและสุขภาพเป็นสำคัญ โรงเรียนผู้สูงอายุ มุ่งเน้นการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้านสุขภาพและการดูแลตัวเอง โดยให้ผู้สูงอายุและชุมชนมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ จุดอ่อน คือ กลไกด้านหลักประกันไม่มีความสอดคล้องกับนโยบายและมาตรการ และยังเน้นการรวมกลุ่มเฉพาะผู้สูงอายุการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับสมาชิกชุมชนและการส่งเสริมให้มีการจัดตั้งกองทุนการออมน้อย การรวมตัวผ่านกิจรรม มีจุดเน้นที่สำคัญ คือ การรวมกลุ่มเพื่อส่งเสริมการเห็นคุณค่าผ่านกิจกรรม ส่วนจุดอ่อนคือการนำชุมชนเข้ามาร่วมมือและมีปฏิสัมพันธ์กับผู้สูงอายุ และยังขาดการส่งเสริมการจัดตั้งกองทุนการออม ส่วนรูปแบบของศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุพบว่ามีจุดเน้นคือการส่งเสริมให้มองเห็นคุณค่าในตนเองของผู้สูงอายุผ่านกิจกรรมหลากหลายทั้งด้านสุขภาพและอาชีพ ส่วนจุดอ่อนคือการนำชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมและการส่งเสริมการจัดตั้งกองทุนออม ในด้านนโยบายทุกรูปแบบมุ่งการให้ผู้สูงอายุมองเห็นคุณค่าในตนเองผ่านกิจกรรมสุขภาพและการมีปฏิสัมพันธ์กับคนในสังคม ในขณะที่ให้ความสำคัญกับนโยบายในด้านการเสริมสร้างความมั่นคงและหลักประกันในชีวิตรวมทั้งการพิทักษ์สิทธิ์ของตนเองน้อย ในด้านมาตรการพบว่าทุกรูปแบบมุ่งเน้นการจัดกิจกรรมกับการให้ผู้สูงอายุมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการแต่การนำชุมชนเข้ามาร่วมในการบริหารจัดการยังให้ความสำคัญน้อย สำหรับกลไกด้านสุขภาพ พบว่า เน้นการส่งเสริมให้ผู้สูงอายุเข้าใจตนเอง กลไกการมีส่วนร่วม มีการให้ความสำคัญกับความสะดวกในการเข้าร่วมกิจกรรมและความหลากหลายของกิจกรรม เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้สูงอายุ กลไกด้านความมั่นคงและมีหลักประกันในชีวิตของผู้สูงอายุพบว่ามีการส่งเสริมอาชีพ ทุกรูปแบบยังให้ความสำคัญทางด้านหลักประกันและความมั่นคงในชีวิตน้อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งการจัดตั้งกองทุนเพื่อการส่งเสริมการออม
References
กรมกิจการผู้สูงอายุ. (2559). รายงานประจำปี พ.ศ.2558. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://dop.go.th/main/work_detail.php?id=9fee90122026a072eb0f8a530c23136e
กรมกิจการผู้สูงอายุ. (2559). สถานการณ์ผู้สูงอายุ ปี 2559. แหล่งที่มา https://www.dop.go.th/th/know/2/54. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 กันยายน 2561.
กรมกิจการผู้สูงอายุร่วมกับมหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (ม.ป.ป). คู่มือการใช้มาตรฐานการดำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ. กรุงเทพฯ.
กรมอนามัย. (2557). รายงานประจำปีกรมอนามัย 2557. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา https://www.anamai.moph.go.th/. สืบค้นเมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม 2561.
คณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2553). แผนผู้สูงอายุแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (2545 - 2564) ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1 (2552). พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์เทพเพ็ญวานิสย์.
ดวงกมล (วัฒนสุข) พรชํานิ. (2550). การจัดเวทีประชาคม. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://www.ayutthaya. doae.go.th/Knowledge-53/web-visa/EK-visa4.
นนทยา อิทธิชินบัญชร (2016). แนวทางการสร้างอาชีพเพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจ ให้กับผู้สูงอายุในจังหวัดศรีสะเกษ. Panyapiwat Journal, 8(1), 111-121. Retrieved from https://tci-thaijo.org/index.php/pimjournal/article/view/55729
เพ็ญแข ลาภยิ่ง. (2552). ความเป็นหุ้นส่วนระหว่างภาครัฐและเอกชนในระบบสุขภาพ : แนวคิด หลักการและประสบการณ์ต่างประเทศ (Public-Private Partnerships in Health System: concept, principle and foreign experiences) : สำนักงานวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย.
มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย. (2558). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2558. กรุงเทพฯ: บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน).
ระวี สัจจโสภณ. (2556). แนวคิดทางการศึกษาเพื่อการพัฒนาภาวะพฤฒิพลังในผู้สูงอายุ. วารสารเกษตรศาสตร์ (สังคม) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, ปีที่ 34, 471-490.
ศิริอมร กาวีระ. แนวทางการพัฒนาด้านการตลาดกลุ่มน้ำพริกเกษตรกรบ้านแม่โข อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยฟาร์อีสเทอร์น: ปีที่ 11 ฉบับที่ 1 (2017): มกราคม 2560 - มีนาคม 2560
สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี. (2559).
แผนพัฒาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่สิบสอง พ.ศ.2560 – 2564. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: https://www.nesdb.go.th/ewt_dl_link.php?nid=6422.
สำนักนายกรัฐมนตรี. (2560). ร่างยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปี. (ออนไลน์). แหล่งที่มา: https://www.nesdb .go.th/The Secretariat of the Prime Minister. (2016). Draft of the national strategy for 20 years. [Online]. Retrieved on April 10, 2018 from https://www.nesdb .go.th/
สำนักงานส่งเสริมสวัสดิภาพ และพิทักษ์เด็ก เยาวชน ผู้ด้อยโอกาส และผู้สูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2557). คู่มือการดำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ. กรุงเทพฯ: สำนักส่งเสริมและพิทักษ์ผู้สูงอายุ (สทส.).
อาชัญญา รัตนอุบล, สุวิธิดา จรุงเกียรติกุล และระวี สัจจโสภณ. อนาคตภาพรูปแบบมหาวิทยาลัยวัยที่สามเพื่อการเรียนรู้ตลอดชีวิตของผู้สูงอายุไทย. กรุงเทพฯ : ปีที่ 36 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2558 หน้า 88 - 96
ภาษาอังกฤษ
Cohen, John M. and Uphoff, Norman T. (1977). Rural Participation:Concepts and
Measures for Project Design, Implementation and Evaluation. In Rural Development Monograph No. 2 The Rural Development Committee Center for International Studies, Cornell University, January.
Conger, J. A., & Kanungo, R. N. (1988). The empowerment process: Integrating theory and practice. Academy Management Review.
Freeman, E.R. (1984). Strategic Management: A Stakeholder Approach. Boston: Pittman.
Henton, Doug, John Meville, Terry Amsler, and Malka Kopell. 2006. Collaborative
Governance: A Guide for Grantmakers. Menlo Park. CA: William and Flora Hewlett Foundation. www.hewlett.org. [Accessed August 14, 2018].
Maslow, A.H. 1962. A Theory of Human Motivation. Psychological. 50(4): 370.
World Health Organization. Retrieved November 25, 2018, from https://www.who.int/whr/2002/en/
