พระราชอำนาจยับยั้งร่างรัฐธรรมนูญและร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติม: พิเคราะห์จากทฤษฎีอำนาจสถาปนารัฐธรรมนูญ และแนวคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ในการยับยั้งร่างรัฐธรรมนููญและร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติม ผ่านการศึกษาทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง บทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนููญไทยและรัฐธรรมนููญเปรียบเทียบประวัติศาสตร์การเมืองการปกครองของไทยและต่างประเทศ คำวินิจฉัยของศาลรวมถึงปรากฏการณ์การใช้พระราชอำนาจที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการจัดทำรัฐธรรมนููญ โดยผลการศึกษาพบว่ารัฐธรรมนููญแห่งราชอาณาจักรไทยส่วนใหญ่มีการบัญญัติรับรองพระราชอำนาจดังกล่าวไว้ ทั้งโดยชัดแจ้งและไม่ชัดแจ้ง แม้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 จะไม่ได้บัญญัติรับรองพระราชอำนาจยัับยั้งร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติมไว้โดยชัดแจ้ง แต่ในขณะเดียวกันก็ไม่มีบทบัญญัติให้อำนาจรัฐสภาในการมีมติยืนยัน เพื่อให้นายกรัฐมนตรีนำไปประกาศในราชกิจจานุเบกษาใช้บังคับเป็นรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย เสมือนหนึ่งว่าพระมหากษัตริย์ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยแล้ว เหมือนที่รัฐธรรมนูญฉบับก่อน ๆ บัญญัติมาตลอดแต่อย่างใด คำวินิจฉัยหนึ่งของศาลรัฐธรรมนูญระบุว่า ไม่มีการตรารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยครั้งใดที่สำเร็จสมบูรณ์ได้โดยปราศจากความยินยอมของพระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นประมุขของประเทศ ย่อมเท่ากับศาลรัฐธรรมนูญมีแนวโน้มที่จะมองว่าพระมหากษัตริย์เป็นผู้ทรงอำนาจในการตัดสินใจขั้นสุดท้ายว่าจะให้เอกสารทางการเมืองใดเป็นหรือไม่เป็นรัฐธรรมนูญ แม้ในบางคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญจะอ้างว่าอำนาจสถาปนารัฐธรรมนูญเป็นของประชาชน แต่วััตถุประสงค์ก็เพื่อให้การแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญที่่กำลังเกิดอยู่ในขณะนั้นเป็นไปโดยยากขึ้น จึงเป็นการวินิจฉัยในบริบทของการรักษาไว้ซึ่งความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ โดยไม่ได้เป็นการปฏิเสธสถานะความเป็นผู้ทรงอำนาจตัดสินใจขั้นสุดท้ายดังกล่าวแต่อย่างใด สะท้อนปรากฏการณ์ที่เกิิดขึ้นในกระบวนการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันที่พระมหากษัตริย์ทรงเข้าไปมีส่วนร่วมในการกำหนดเนื้อหาของร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ และทรงยับยั้งแก้ไขร่างรัฐธรรมนูญซึ่งผ่านการออกเสียงประชามติได้ โดยประชาชนไม่มีช่องทางตามรัฐธรรมนูญที่จะยืนยันเจตนาให้ใช้ร่างเดิมในทางใดได้เลย