“กองทุนออมของคนจน”: การพัฒนาการเงินฐานรากเพื่อคนจนในเมืองกรณีศึกษาอำเภอเมือง จังหวัดอำนาจเจริญ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ศึกษาปัญหาการเข้าถึงบริการการเงินฐานรากของครัวเรือนคนจนในพื้นที่เทศบาลเมืองอำนาจเจริญ ตลอดจนนำเสนอการพัฒนารูปแบบองค์กรการเงินฐานรากโดยเฉพาะการออมฐานรากที่เหมาะสม และเอื้อต่อการเข้าถึงของคนจน โดยใช้แนวคิดเศรษฐกิจคนจน การเงินฐานรากและการออมฐานราก การศึกษาใช้เครื่องมือผสมผสานทั้งการวิจัยเชิงคุณภาพ การวิจัยเชิงปริมาณ และการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมผู้วิจัยพบว่าการออกแบบบริการการเงินฐานรากที่ไม่ได้คำนึงถึงบริบทของคนจน เพราะไม่ได้มองคนจนจริง ๆ เป็นเป้าหมายสำคัญ ส่งผลให้คนจนส่วนใหญ่ ไม่สามารถเข้าถึง ถูกตีตราและถูกกีดกันจากบริการและสวัสดิการสังคมไปโดยปริยาย นอกจากนั้นมายาคติที่คนทั่วไปมักมองว่าคนจนไม่สามารถออมได้ ไม่มีศักยภาพที่จะออมหรือไม่อยากออม ทำให้บริการการเงินฐานรากไม่ได้ถูกออกแบบอย่างสอดคล้องกับบริบทของคนจนตั้งแต่ต้นทั้งที่ในความเป็นจริงคนจนสามารถออมได้และการออมเป็นบริการรอย่างแรกที่คนจนต้องการ รูปแบบบริการการเงินฐานรากที่เหมาะสมสำหรับคนจนจึงควรคำนึงถึงข้อจำกัด สภาพปัญหาและความต้องการของคนจนรวมทั้งการปรับให้สอดคล้องกับเงื่อนไขทางสังคมวัฒนธรรมในแต่ละพื้นที่และอย่างค่อยเป็นค่อยไป เพื่อให้ชุมชนเกิดการเรียนรู้ เชื่อมั่นและยอมรับบริบทที่แตกต่างของคนจน ทำให้คนจนเข้าถึงได้ตอบสนองต่อปัญหาความต้องการของคนจนและคำนึงถึงความยั่งยืนไปพร้อมกัน ซึ่งการให้บริการแก่คนจนในรูปแบบองค์กรการเงินชุมชนแบบผสมผสานอาจมีข้อจำกัดด้านการบริหารจัดการที่ส่งผลต่อการออมของคนจนและการเติบโตของกองทุน ในทางกลับกันก็มีลักษณะเฉพาะที่เอื้อต่อการสร้างความเข้มแข็งและยั่งยืนในระยะยาว