กลวิธีกระบวนรำเกี้ยวลักษณะพิเศษในละครรำ : ละครพันทางเรื่องพระลอ

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเป็นมา องค์ประกอบและการรำเกี้ยวพาราสีที่ปรากฏในการแสดงละครรำ วิเคราะห์รูปแบบและกลวิธีกระบวนการรำเกี้ยวพาราสีลักษณะพิเศษในละครพันทางเรื่องพระลอ ตอนเข้าห้อง การดำเนินการวิจัยใช้กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการศึกษาจากเอกสาร ตำรา วรรณกรรม งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์   การสังเกตการถ่ายทอดกระบวนท่ารำและการศึกษาจากวีดีทัศน์การแสดงบทบาทพระลอของอาจารย์เวณิกา บุนนาค ศิลปินแห่งชาติ แล้วนำข้อมูลที่ได้มาสรุปและเรียบเรียง  ผลการศึกษาพบว่า การเกี้ยวพาราสีคือการแสดงที่สื่อถึงการแสดงบทบาทอารมณ์รักของตัวละครโดยฝ่ายชายหรือตัวพระจะเป็นฝ่ายเกี้ยวพาราสีฝ่ายหญิงหรือตัวนางเสมอ อาจพบบ้างในการแสดงที่ฝ่ายหญิงเกี้ยวฝ่ายชาย กระบวนการรำที่นำมาใช้ประกอบการเกี้ยวพาราสีเป็นบทเกี้ยวพาราสีที่ปรากฏอยู่ในบทร้องและการรำเกี้ยวพาราสีในเพลงหน้าพาทย์ มีลักษณะการเกี้ยวพาราสี 3 ลักษณะ คือ การเกี้ยวโดยใช้สายตา การเกี้ยวโดยใช้คำพูด และการเกี้ยวโดยการสัมผัส รูปแบบการเกี้ยวพาราสีในการแสดงละครรำมี 2 รูปแบบ คือ แบบยืนเกี้ยวและแบบนั่งเกี้ยว ซึ่งการเกี้ยวพาราสีโดยปกติปรากฏจำนวนผู้แสดงเป็นฝ่ายชาย  1 คนและฝ่ายหญิง 1 คนเท่านั้น อย่างไรก็ตามพบการเกี้ยวพาราสีในการแสดงที่มีจำนวนผู้แสดงฝ่ายชาย 1 คนและ  ฝ่ายหญิง 2 คน จัดเป็นการเกี้ยวลักษณะพิเศษปรากฏในการแสดงละครพันทาง เรื่องพระลอ ตอนเข้าห้อง ซึ่งรูปแบบการรำเกี้ยวลักษณะพิเศษที่ปรากฏในการแสดงมี 3 รูปแบบ คือ (1)การเกี้ยวพาราสีที่ใช้ท่ารำเหมือนกัน  (2)การเกี้ยวพาราสีโดยการปฏิบัติกับตัวนางทั้ง 2 คนพร้อมกันและ(3)การเกี้ยวพาราสีที่มีการแสดงบทบาทสัมพันธ์กันโดยกลวิธีการแสดงบทบาทพระลอของอาจารย์เวณิกา บุนนาค ในการแสดงละครพันทางเรื่องพระลอ ตอนเข้าห้อง  มีดังนี้ กลวิธีในการเตรียมตัวก่อนแสดง, กลวิธีในการถ่ายทอดอารมณ์และกลวิธีในการรำ