การถ่ายทอดความรู้การบรรเลงจะเข้ของครูสุธารณ์ บัวทั่ง

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อถ่ายทอดความรู้เรื่องการถ่ายทอดความรู้การบรรเลงจะเข้ของครูสุธารณ์ บัวทั่ง เนื่องจากการถ่ายทอดองค์ความรู้ทางด้านดนตรีไทยในยุคอดีตยังเป็นการถ่ายทอดแบบมุขปาฐะ หรือการบอกเล่าและท่องจำ ซึ่งจะไม่มีการจดบันทึกโน้ต จะใช้การท่องจำและการท่องเพลงเป็นหลัก การถ่ายทอดเพลงให้ผู้เรียนโดยตรง ซึ่งจะต้องให้ความสำคัญในเรื่องของความตั้งใจในการศึกษาเล่าเรียน และความอดทนในการฝึกฝน เพื่อให้เกิดทักษะในการบรรเลงที่เชี่ยวชาญมากขึ้น นอกจากการถ่ายทอดองค์ความรู้เฉพาะวิชาชีพแล้ว ก็ยังจะต้องมีการถ่ายทอดเรื่องวิถีชีวิต การปฏิบัติตัวให้เหมาะสมในฐานะนักดนตรี และความเป็นคนให้แก่ศิษย์ ให้ผู้ที่ได้รับการถ่ายทอดได้เรียนรู้ไปพร้อม ๆ กัน ครูสุธารณ์ บัวทั่ง เป็นนักดนตรีจะเข้ที่มีชื่อเสียง มีฝีมือเป็นที่ยอมรับในวงการดนตรีไทย และสามารถบรรเลงเครื่องดนตรีชนิดอื่น ๆ ได้อย่างคล่องแคล่วอีกด้วย ทั้งยังเป็นที่รู้จักในวงการดนตรีไทย ด้านเครื่องสายไทยท่านหนึ่ง เริ่มเรียนดนตรีไทยตั้งแต่อายุ 7 ปี ได้ต่อเพลงจากบิดา คือ ครูเฉลิม บัวทั่ง (ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีไทย ประจำปี พุทธศักราช 2529)  ด้านผลงานการบรรเลงจะเข้ เมื่อปี พ.ศ. 2535 ครูสุธารณ์ บัวทั่ง ได้เข้าร่วมบรรเลงจะเข้กับนักดนตรีที่มีชื่อเสียงหลายท่าน อีกทั้งยังได้เดินทางไปเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมไทยในต่างประเทศหลายๆ ประเทศ และได้ร่วมบรรเลงจะเข้ในการประกวดวงเครื่องสายไทยในนาม วงวัยหวาน เมื่อปีพุทธศักราช 2530 ได้รับรางวัลชนะเลิศถ้วยพระราชทานสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และยังได้รับเกียรติให้บรรเลงจะเข้หน้าที่นั่ง และมีผลงานการประพันธ์เพลงเดี่ยวจะเข้ไว้หลายเพลง เช่น เพลงนกขมิ้น เพลงสุดสงวน เพลงสารถี เป็นต้น กระบวนการถ่ายทอดความรู้การบรรเลงจะเข้ของครูสุธารณ์ บัวทั่งนั้น แบ่งออกเป็นข้อๆ สรุปได้ดังนี้ 1. ตรวจสอบและวัดระดับความรู้ การรับรู้ความแตกต่างของระดับความรู้ของผู้เรียนแต่ละคนนั้น ถือเป็นสิ่งแรกที่สำคัญต่อกระบวนการถ่ายทอดความรู้ของผู้สอนเป็นอย่างยิ่ง เพื่อให้เข้าใจถึงความแตกต่างของผู้เรียนและใช้ความแตกต่างดังกล่าวเป็นพื้นฐานในการถ่ายทอดความรู้ให้สอดคล้องกับผู้เรียน 2. การทำตามแบบหรือเลียนแบบครู การสอนแบบให้ทำตามแบบหรือเลียนแบบครู เป็นวิธีการสอนซึ่งครูจะทำให้ดูทีละวรรค ทีละตอน อย่างเช่น การฝึกเทคนิค กลวิธีพิเศษต่าง ๆ เช่น การดีดสะบัด การดีดขยี้ การดีดตบสาย การดีดกระทบสายลวด ฯลฯ เทคนิคเหล่านี้ ครูจะทำให้ลูกศิษย์ดูอย่างชัดเจนให้เห็นรายละเอียดทั้งการใช้นิ้ว และการใช้ไม้ดีด เป็นต้น 3. การทำเองโดยไม่มีแบบแผน ลักษณะการถ่ายทอดความรู้วิธีนี้ เป็นการเปิดโอกาสให้ลูกศิษย์ได้แสดงความคิด และความสามารถของตนเอง ครูจะให้ลูกศิษย์ได้คิดประดิษฐ์ทางเพลงที่ลูกศิษย์อยากจะบรรเลงแล้วให้บรรเลงให้ดู ด้วยความคิดที่ว่า ผลงานทางด้านศิลปะนั้น ไม่มีสิ่งใดที่ถือว่าถูกต้องที่สุด เพราะแต่ละคนมีความชอบและความถนัดไม่เหมือนกัน 4. ฝึกให้เกิดความชำนาญ กระบวนการนี้เป็นกระบวนการที่มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งที่ครูสุธารณ์ บัวทั่ง มักจะเน้นย้ำกับลูกศิษย์เสมอว่า การที่จะประสบความสำเร็จในการเป็นนักดนตรีไทยนั้น สิ่งสำคัญอยู่ที่การฝึกฝน การไปฝากตัวเป็นลูกศิษย์กับครูที่มีชื่อเสียง มีความสามารถมากเพียงใด แต่ผู้เรียนไม่มีการฝึกฝนตนเองให้เกิดความชำนาญ ก็ไม่สามารถที่จะประสบความสำเร็จในการเป็นนักดนตรีไทยได้เหมือนอย่างครูที่เราเข้าไปฝากตัวเป็นลูกศิษย์ได้ 5. การปลูกฝังคุณธรรมและจริยธรรม กระบวนการนี้จากการศึกษาสังเกตกระบวนการถ่ายทอดความรู้การบรรเลงจะเข้ของครูสุธารณ์ บัวทั่ง พบว่า กระบวนการนี้มักจะเกิดขึ้นอยู่สม่ำเสมอ โดยสอดแทรกเข้าไปในกระบวนการถ่ายทอดบทเพลงให้แก่ศิษย์ เชื่อมโยงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของดนตรีกับวิถีชีวิตไทย การดำรงตนอยู่ในสังคม เป็นต้น