ศึกษาวิเคราะห์การคารวะบูชาตามนัยพระไตรปิฎก ในพระพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

       การวิจัยครั้งนี้ มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาการเคารพบูชาตามนัยแห่งพระพุทธศาสนา การเคารพบูชาของอินเดียโบราณ อิทธิพลของการเคารพบูชาในพระพุทธศาสนา ในสังคมไทย โทษของการไม่เคารพบูชาและประโยชน์ของการเคารพบูชา และการบูชากับแนวทางแก้ปัญหาและการพัฒนาชีวิต ผลจาการศึกษาพบว่า การเคารพในสังคมอินเดียโบราณ ได้รับอิทธิพลมาจากการเคารพบูชาในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ซึ่งมีพื้นฐานจากความกลัวภัยอันตรายของธรรมชาติ ด้วยเหตุนี้มนุษย์จึงหาแนวทางเพื่อความชัดเจนและความปลอดภัยในชีวิตด้วยการแสดงความเคารพบูชา แต่กระนั้นการแสดงความเคารพจักต้องประกอบด้วยปัญญาและความเชื่อที่ถูกต้องอย่างแท้จริง เมื่อมนุษย์ปรารถนาความสุขในชีวิตและปรารถนาความสามัคคีในสังคม มนุษย์พึงต้องปฏิบัติตามหลักการบูชา ด้วยการปลูกฝังนิสัยการบูชาสักการะให้เกิดขึ้นในตัวเอง เพื่อเป็นการพัฒนาชีวิตให้ดำเนินไปสู่ทิศทางที่ถูกต้อง และมีความสงบสุขตลอดไป

ผลการวิจัย

การเคารพบูชาพระพุทธเจ้าตรัสว่า มงคลอันประเสริฐ พื้นฐานที่สำคัญของการการบูชา เกิดจากความกลัวภัยอันตราย เพื่อความปลอดภัยในชีวิตจึงทำการบูชา โดยมีความเชื่อจึงเป็นสาเหตุหนึ่งจึง มีการบูชา แต่ความเชื่อจะต้องประกอบด้วยปัญญา จึงเป็นความเชื่อความเลื่อมใสที่ถูกต้องแท้จริง

พื้นฐานที่มีความสำคัญประการหนึ่งของการทำการสักการบูชา คือ ระเบียบวินัย อันเป็นระเบียบปฏิบัติเพื่อความเป็นระเบียบของสังคม เพื่อสันติสุข และพึงศึกษาให้ครบตามหลักของไตรสิกขาในพระพุทธศาสนา อันได้แก่ ศีล สมาธิ ปัญญา หลักทั้ง 3 ประการนี้ จะสร้างเสริมให้คนมีศีลธรรมในจิตใจ และมีระเบียบวินัยในตนเอง ส่งผลให้มีการสักการบูชาในบุคคลเหล่านั้น โดยมองเห็นคุณค่า และคุณงามความดีของบุคคลเหล่านั้น

หลักธรรมสาราณียธรรม 7 คือ ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งความเคารพกันซึ่งกันและกัน การเคารพนับถือกัน ช่วยเกื้อกูลกันและมีความสามัคคีกัน และอปริหาริยธรรม คือ ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งความไม่เสื่อม คือ มีแต่ความเจริญ เป็นหลักธรรมที่ช่วยเสริมสร้างให้มีการแสดงความเคารพ และบูชาซึ่งกันและกันตามลำดับอาวุโส

การแสดงความเคารพ กราบไหว้บูชา ที่ได้รับอิทธิพลมาจากพระพุทธศาสนา คนไทยมีความอ่อนน้อมถ่อมตน มีสัมมาคารวะ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สภาพสังคมได้เปลี่ยนแปลงไปตามกระแสโลกกลายเป็นสังคมวัตถุนิยมและบริโภคนิยม ทำให้เรื่องของการแสดงความเคารพบูชาซึ่งกันและกัน ลดน้อยถอยลงไปจากสังคมไทย จึงนำหลักธรรมเหล่านั้นไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้