พลวัตของวันอาสาฬหบูชาในยุคสมัยใหม่

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ มุ่งศึกษาพลวัตของวันอาสาฬหบูชาในบริบทสังคมไทยยุคสมัยใหม่ โดยวิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงของพิธีกรรมทางศาสนาและค่านิยมในพระพุทธศาสนา ผลการศึกษาพบว่า วันอาสาฬหบูชาถือเป็นวันสำคัญยิ่งในพระพุทธศาสนา ซึ่งตรงกับวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 อันเป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา “ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร” เป็นครั้งแรกแก่ปัญจวัคคีย์ ทำให้เกิดพระสงฆ์องค์แรก และพระรัตนตรัยครบองค์สมบูรณ์ เหตุการณ์นี้ถือเป็นจุดเริ่มต้นของพระพุทธศาสนาอย่างเป็นทางการ ประเทศไทยได้กำหนดวันอาสาฬหบูชาเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาในปี พ.ศ. 2501 และรัฐบาลได้ประกาศให้เป็นวันหยุดราชการตั้งแต่ปี พ.ศ. 2505 โดยมีการประกอบพิธีกรรมทั้งในระดับราชพิธี พิธีสงฆ์ และพิธีของประชาชนทั่วไป บทความชี้ให้เห็นถึงพัฒนาการของพิธีกรรมวันอาสาฬหบูชา จากรูปแบบที่เน้นพิธีการในราชสำนัก สู่กิจกรรมศาสนาของประชาชนในระดับชุมชน โดยมีวัดเป็นศูนย์กลางในการสืบทอดศรัทธาและส่งเสริมจริยธรรม อย่างไรก็ตาม ในยุคดิจิทัล โดยเฉพาะช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ได้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางรูปแบบของพิธีกรรมเกี่ยวกับวันอาสาฬหบูชา เช่น การเวียนเทียนออนไลน์ การฟังธรรมผ่านสื่อดิจิทัล และการทำบุญผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าว มีผลต่อศรัทธาทางศาสนาในสามมิติ ได้แก่ มิติของประสบการณ์ร่วมที่ลดลง มิติของความเข้าใจหลักธรรมที่เพิ่มขึ้นผ่านข้อมูลออนไลน์ และมิติของความยืดหยุ่น ซึ่งสะท้อนความสามารถในการปรับตัวของศรัทธาในสังคมร่วมสมัย บทความเสนอว่าวันอาสาฬหบูชาในยุคใหม่ มิใช่เป็นเพียงวันสำคัญทางศาสนาเท่านั้น หากยังเป็น “พื้นที่การเรียนรู้จริยธรรมร่วมสมัย” ที่สะท้อนพลวัตของพระพุทธศาสนาในสังคมไทยได้อย่างลึกซึ้งอีกด้วย