รัฐบาลสยามกับการจัดการปกครอง 4 หัวเมืองมลายู (ไทรบุรี ปะลิส กลันตัน และตรังกานู) ระหว่าง ค.ศ. 1873-1910
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งศึกษาบทบาทและวิธีการของรัฐบาลสยามในการพยายามดำรงรักษาผลประโยชน์หัวเมืองแหลมมลายูในเชิงนโยบาย รวมถึงปฏิกิริยาตอบโต้และท่าทีของสยามต่อการเผชิญอำนาจกับอังกฤษในการครอบครองดินแดนแหลมมลายู โดยศึกษาผ่านการดำเนินความสัมพันธ์ระหว่างรัฐบาลกลางที่กรุงเทพฯ กับสุลต่านหัวเมืองมลายูทั้ง 4 ภายใต้พระราชอำนาจกษัตริย์สยามระหว่าง ค.ศ. 1873-1910 รวมถึงปฏิกิริยาของสุลต่านหัวเมืองมลายูในการปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ก่อนเกิดสนธิสัญญาอังกฤษ-สยาม ค.ศ. 1909 ผลการศึกษาพบว่าการลงนามในสนธิสัญญาระหว่างรัฐบาลสยามกับอังกฤษในปี ค.ศ. 1909 มิได้เป็นการสูญเสีย “เสียดินแดน” หัวเมืองแหลมมลายูแต่เป็นการผสานประโยชน์ระหว่างสยามกับอังกฤษ การรักษาผลประโยชน์ของสยาม คือ รัฐบาลสยามยกหัวเมืองประเทศราชมลายูให้อังกฤษแลกเปลี่ยนกับผลตอบแทนด้านความช่วยเหลือด้านการกู้ยืมเงินและสรรพกำลังในการสร้างเส้นทางรถไฟสายใต้ และอื่นๆ
Article Details
- เนื้อหาและข้อมูลที่ลงตีพิมพ์ในวารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรง ซึ่งกองบรรณาธิการวารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ ไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย หรือร่วมรับผิดชอบใดๆ
- บทความและข้อมูล ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำข้อมูลไปใช้ประโยชน์ในทางวิชาการ ขอให้อ้างอิงแหล่งที่มาด้วย
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร. (2519, กันยายน). พระราชดำรัสรัชกาลที่ 5 ทรงในที่ประชุมเสนาบดีเรื่องทำหนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีกับอังกฤษ ร.ศ. 128. นิตยสารศิลปากร. 20(3), 67-70.
การเลี้ยงพระราชทานเป็นเกียรติยศ แก่เจ้าพระยาฤทธิสงครามเจ้าพระยาไทรบุรี. (2446, 31 พฤษภาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 20 ตอน 9 หน้า 130.
การเลื่อนยศพระยาไทรบุรีเป็นเจ้าพระยาไทรบุรีและพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายน่า. (2438, 1 กันยายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 12 ตอน 22 หน้า 89-190.
ข่าวแขกเมืองกลันตัน. (2431, 1 กันยายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 5 ตอน 18 หน้า 146-147.
ข่าวพระยาไทรบุรีเฝ้า. (2435, 14 สิงหาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 9 ตอน 20 หน้า 144.
จตุพร ศิริสัมพันธ์ (บก.). (2547). ประมวลข้อมูลเกี่ยวกับจารึกพ่อขุนรามคำแหง. กรุงเทพฯ: สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร.
จิรวัฒน์ แสงทอง, และทวีศักดิ์ เผือกสม (บก.). (2560). ไทยใต้ มลายูเหนือ: ปฏิสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์บนคาบสมุทรแห่งความหลากหลาย. นครศรีธรรมราช: หลักสูตรอาเซียนศึกษา สำนักวิชาศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. (2554). ประมวลสนธิสัญญา อนุสัญญา ความตกลง บันทึกความเข้าใจและแผนที่ ระหว่างสยามประเทศไทยกับประเทศอาเซียนเพื่อนบ้าน: กัมพูชา-ลาว-พม่า-มาเลเซีย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
ฐนพงศ์ ลือขจรชัย. (2560). ปัจจัยที่มีผลต่อการตกลงพรมแดนในดินแดนมลายูระหว่างสยามและอังกฤษในสนธิสัญญาปี ค.ศ.1909. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต), สาขาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
แถมสุข นุ่มนนท์. (2528). การทูตไทยสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ: ไทยวัฒนาพานิช.
ทัศนา ทัศนมิตร. (2549). พระมหากษัตริย์ไทยกับปัตตานี กลันตัน ไทรบุรี และตรังกานูในสยามประเทศ. กรุงเทพฯ: ดอกหญ้า.
ธงชัย วินิจจะกูล. (2556). กำเนิดสยามจากแผนที่: ประวัติศาสตร์ภูมิกายาของชาติ. [Siam Mapped: A History of the Geo-Body of a Nation] (พวงทอง ภวัครพันธุ์, ไอดา อรุณวงศ์, พงษ์เลิศ พงษ์วนานต์, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: คบไฟ.
ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. (2558). วาทกรรมเสียดินแดน. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
ธีรพร พรหมมาศ. (2545). พัฒนาการทางการเมืองของรัฐกลันตันและตรังกานูตั้งแต่ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 19 ถึง ค.ศ. 1941. (วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต), ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาศิลปากร.
ประกาศกระทรวงคมนาคม แผนกรถไฟ เดินรถรับคนโดยสารและสินค้าแต่สถานีบ้านนา มาจังหวัดสุราษฎร์ธานีถึงจังหวัดชุมพร. (2459, 18 มิถุนายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 33 ตอน 0ง หน้า 643.
ประกาศการใช้เงินตราสยามมณฑลภูเก็ต รัตนโกสินทร์ศก 125. (2449, 29 กรกฎาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 23 ตอน 18 หน้า 399.
ประกาศตั้งมณฑลปัตตานี. (2449, 29 กรกฎาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 23 ตอน 18 หน้า 399.
ประกาศในการเลื่อนยศพระยาไทรบุรีเป็นเจ้าพระยาไทรบุรี. (2438, 1 กันยายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 12 ตอน 22 หน้า 190-191.
ประไพพิศ วรวัฒนชัย. (2534). การปฏิรูปการปกครองหัวเมืองภาคใต้: การโอนอำนาจเข้าสู่ส่วนกลาง. ใน ศรีสุนทร นาคะอภิ. ทักษิณฝั่งทะเลตะวันออก. นครนายก: กองวิชาประวัติศาสตร์ โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า.
พระยากลันตันเฝ้าถวายเครื่องราชบรรณาการ. (2443, 22 กรกฎาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 17 ตอน 17 หน้า 220.
พระยาตรังกานูเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ณ กรุงเทพฯ. (2444, 8 กันยายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 18 ตอน 23 หน้า 346.
พระยาไทรบุรีเฝ้าถวายบังคมลา [กราบถวายบังคมลากลับเมืองไทรบุรี]. (2431, 2 กรกฎาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 5 ตอน 9 หน้า 72.
ยงยุทธ ชูแว่น (บก.). (2550). คาบสมุทรไทยในราชอาณาจักรสยาม: ประวัติศาสตร์ตัวตนของภาคใต้สมัยอยุธยาถึงต้นรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ: นาคร.
วุฒิชัย มูลศิลป์. (2534). การปรับตัวของไทยและจีน ในสมัยจักรวรรดินิยมใหม่. กรุงเทพฯ: เลิฟแอนด์ลิฟเพรส.
ศุภการ สิริไพศาล. (2560). พัฒนาการของกลุ่มทุนและเครือข่ายธุรกิจท้องถิ่นในภาคใต้ของประเทศ ไทยจากอดีตถึงปัจจุบัน. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
สมใจ ไพโรจน์ธีระรัชต์. (2517). บทบาทของประเทศมหาอำนาจตะวันตกในการสร้างทางรถไฟของประเทศไทย ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว. (วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต), สาขาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สัญญาว่าด้วยเขตแดนติดท้ายหนังสือสัญญา ลงวันที่ 10 มีนาคม รัตนโกสินทร์ศก 127 ค.ศ. 1909. (2452, 18 กรกฎาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 26 ตอน 0ง หน้า 705-708.
สายสกุล เดชาบุตร. (2558). เสียดินแดนให้จักรวรรดินิยมในสมัยล่าอาณานิคม. กรุงเทพฯ: ยิปซี กรุ๊ป.
เสาวลักษณ์ กีชานนท์, และปภัชกร ศรีบุญเรือง. (2558). จากนานามาลยรัฐสู่มาเลเซียและสิงคโปร์ในปัจจุบัน. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. กต 5.4/8 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “ร่างพระราชดำรัสเปิดทางรถไฟสายกรุงเทพ-เพชรบุรี” (2446).
______. กต 5.5/1 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “ดำริจะกู้เงินต่างประเทศเพื่อทำทางรถไฟสายใต้” (2447-2449).
______. กต 5.5/10 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “ครบกำหนดสัญญาจ้างนายสมาร์ท (MR. L. S. SMART) วิศวกรรถไฟสายใต้ รัฐบาลสยามไม่ต่อสัญญา” (2456).
______. กต 5.5/13 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “สร้างทางรถไฟสายใต้ต่อกับแหลมมลายู และขอกู้เงินสหพันธรัฐมลายาเพิ่มขึ้นอีก” (2456).
______. กต 5.5/3 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “ความคิดเห็นในการที่จะสร้างรถไฟสายใต้” (2452).
______. กต 5.5/4 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “กู้เงินจากรัฐบาลสหพันธรัฐมลายาเพื่อสร้างทางรถไฟสายใต้ ตอน 1” (2453-2454).
______. กต 5.5/6 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “รัฐบาลสยามขอเบิกเงินกู้จากสหพันธรัฐมลายาประจำปี พ.ศ. 2454-2460” (2455-2460).
______. กต 5.5/7 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ “อังกฤษขอทราบข้อเท็จจริงเกี่ยวกับข่าวลือว่ารัฐบาลสข่าวลือว่าสยามจะเปลี่ยนเส้นทางบางตอน” (2456).
แอ๊บบ็อต โลว์ มอฟแฟ็ท. (2520). แผ่นดินพระจอมเกล้า [Mongkut The King of Siam] (นิจ ทองโสภิต, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
Kedah Taken Over. (1909, 17 July). The Straits Times, p. 7.
KING CHULALONGKORN'S REIGN. (1910, 27 October). The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), p. 9.
Kleingrothe, C. (1907). Map of the Straits Settlement and Federated Malay State 1907. (Map). Singapore: Fraser and Neave.
National Museum. (n.d.). Bunga Mas (Golden Flower). Retrieved February 19, 2021, from http://www.muziumnegara.gov.my/gallery/items/Bunga_Mas_61
QUEDAH AND SIAM. (1831, 15 September). Singapore Chronicle and Commercial Register, p. 1.
The Anglo-Siamese Treaty. (1909, 18 March). The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), p. 162.
The Annexation Policy. (1891, 14 July). The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), p. 1.
The Singapore Free Press Friday. (1909, 2 July). The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser, p. 4.
Turnbull, C.M. (2009). A History of Modern Singapore, 1819-2005. Singapore: NUS Press.
