ผลการศึกษารูปแบบสัณฐานเมืองและปัจจัยทางกายภาพที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมการเลือกเส้นทางสัญจรทางเท้าในเขตกรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างรูปแบบสัณฐานเมืองและสภาพแวดล้อมทางกายภาพที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมการเลือกเส้นทางการสัญจรโดยใช้ชุดทฤษฎีเชิงสัณฐานวิทยาเพื่อศึกษาการเข้าถึงโครงข่ายการสัญจรของเมือง ที่เรียกว่า Space syntax (Hillier et al., 1993) โดยวิเคราะห์ร่วมกับ โปรแกรมจำลองการสัญจรทางเท้าที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นเองโดยเรียกว่า Walk 3D Test เพื่อศึกษาพฤติกรรมการเลือกเส้นทางการสัญจรในโครงข่ายลักษณะต่าง ๆ ว่า "ค่าสนามทัศน์" ที่ดึงดูดให้ผู้สัญจรเลือกใช้เส้นทางการสัญจรตามทฤษฎี Space syntax นั้นเมื่อเกิดปัจจัยทางกายภาพนั้นจะส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงเส้นทางการสัญจรของผู้สัญจรหรือไม่รวมถึงมีการวิเคราะห์ร่วมกับแบบสอบถามเชิงทัศนคติต่อปัจจัยทางกายภาพที่อาจส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงการสัญจรในเส้นทางนั้น ๆ หรือไม่ เช่นกัน

จากผลการทดสอบสามารถอธิบายได้ว่าลักษณะโครงข่ายที่ซับซ้อนกลุ่มคนจะมีลักษณะการสัญจรที่คล้ายกันทั้งในรูปแบบที่มีสิ่งกีดขวางและไม่มีสิ่งกีดขวางในการสัญจรซึ่งแตกต่างจากลักษณะโครงข่ายที่ไม่ซับซ้อนและสามารถเข้าใจได้ง่าย ผู้สัญจรนั้นเลือกใช้เส้นทางที่สามารถนำไปสู่เป้าหมายได้เร็วที่สุด หรือมีลักษณะเส้นทางการสัญจรรูปแบบการกระจัดกระจายและเมื่อเกิดปัจจัยที่เป็นสิ่งกีดขวางบนทางสัญจรพบว่าผู้สัญจรเกิดทางเลือกที่หลากหลายในการสัญจรมากขึ้นเพื่อหลีกเลี่ยงการพบกับอุปสรรคในการสัญจร การมีเส้นนำทาง (way finding) นั้นสามารถช่วยผู้ใช้โครงข่ายที่ความซับซ้อนเข้าใจได้ง่ายขึ้น และมีการตัดสินใจที่รวดเร็วขึ้น รวมไปถึงสามารถนำพาให้ผู้สัญจรไปถึงเป้าหมายได้เร็วขึ้น การทดลองนี้แสดงให้เห็นว่าลักษณะสัณฐานเมืองนั้นมิได้เป็นตัวกำหนดเส้นทางที่ผู้คนนิยมเพียงเท่านั้น แต่สภาพแวดล้อมทางกายภาพรวมถึงลักษณะของผู้สัญจรนั้นมีอิทธิพลต่อทัศนคติและพฤติกรรมการเลือกเส้นทางการสัญจรทางเท้าด้วยเช่นกัน