การศึกษาวิเคราะห์ภาพสะท้อนทางสังคมในคัมภีร์ธัมมปทัฏฐกถาที่มีผลกระทบต่อวิถีชีวิตชาวอีสาน

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

          บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ภาพสะท้อนทางสังคมในคัมภีร์ธัมมปทัฏฐกถาที่มีผลกระทบต่อวิถีชีวิตชาวอีสาน การศึกษาพบว่า เนื้อหาสาระในธัมมปทัฏฐกถาสะท้อนให้เห็นภาพวิถีชีวิตของชาวอีสาน 6 ด้าน คือ 1. ด้านการปกครอง ธัมมปทัฏฐกถากล่าวถึงบทบาทของนักปกครองในการบำบัดทุกข์บำรุงให้แก่ประชาชน ซึ่งมีอิทธิพลต่อการวางรูปแบบการปกครองของชาวอีสาน ที่เรียกว่า คองสิบสี่ 2. ด้านเศรษฐกิจ ธัมมปทัฏฐกถากล่าวถึงอาชีพเกษตรกรรมของชาวอินเดีย ซึ่งมีอิทธิพลต่อพิธีกรรมเกี่ยวกับการเกษตรของชาวอีสาน คือ ผีตาแฮก ซึ่งเป็นผีประจำไร่นา 3. ด้านภาษาและวรรณกรรม ธัมมปทัฏฐกถาถูกบันทึกด้วยภาษาบาลี ซึ่งภาษาบาลีและเรื่องราวในธัมมปทัฏฐกถามีอิทธิพลต่อคำผญาและวรรณกรรมมุขปาฐะของชาวอีสานหลายเรื่อง 4. ด้านการศึกษา ธัมมปทัฏฐกถากล่าวถึงการจัดการศึกษาพระธรรมวินัยของพระสงฆ์ โดยศึกษาเล่าเรียนอยู่ในสำนักของพระอุปัชฌาย์ ซึ่งมีอิทธิพลต่อค่านิยมการบวชเรียนของชาวอีสาน 5. ด้านประเพณี ธัมมปทัฏฐกถากล่าวถึงวัฒนธรรมและประเพณีของชาวอินเดียไว้หลายประการ ซึ่งมีอิทธิพลและเป็นที่มาของประเพณีของชาวอีสาน ที่เรียกว่า ประเพณีฮีตสิบสอง คือ เรื่องเอรกปัตต์ เรื่องบุรพกรรมของพระอัญญาโกณฑัญญะ เรื่องปุณณทาสี เรื่องบุรพกรรมของพระพุทธเจ้า เรื่องพระฉัพพัคคีย์ เรื่องบุรพกรรมของพระอุรุเวลกัสสปะ เรื่องกาลียักษิณี และเรื่องยมกปาฏิหาริย์ 6. ด้านความเชื่อ ธัมมปทัฏฐกถากล่าวถึงความเชื่อของชาวอินเดียที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ ซึ่งมีอิทธิพลต่อความเชื่อของคนอีสาน จนกลายมาเป็นพิธีกรรมเกี่ยวกับความเชื่อหลาย ๆ อย่าง