การละอุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ ดังนี้  เพื่อศึกษาอุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท เพื่อศึกษาหลักการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา และ เพื่อศึกษาการละอุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพภาคเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า

1. อุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ คือ ชื่อของกิเลสอย่างหยาบที่กั้นจิตไม่ให้บรรลุคุณความดี
   มีลักษณะรบกวนจิตใจให้ฟุ้งซ่าน หงุดหงิด เกิดความขุ่นข้องหมองใจ โดยมีความโกรธและความโลภเป็นสาเหตุ (โทสมูลจิตและโลภมูลจิต)


2. การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาสามารถทำลายหรือละอุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ได้ เพราะกิเลสตัวนี้จะปรากฏชัดแก่จิตเมื่อเจริญสติ ผู้ปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาคือผู้ที่เจริญสติปัฏฐาน 4
   จะอาศัยธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือ การใช้สติตามกำหนดจดจ่อพิจารณาอย่างไม่ขาดสาย


3. การพิจารณาในธรรมารมณ์ที่เกิดกับรูปนามเป็นเครื่องทำลายหรือละอุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ แบ่งได้เป็น 3 ระดับ คือ 1) การละชั่วขณะ (ตทังคปหาน) เป็นการละด้วยกำลังของสมาธิตั้งแต่ขั้นต้น (ขณิกสมาธิ) ขึ้นไป ซึ่งกำจัดหรือละนิวรณ์นี้ได้ต่อเมื่อเวลาจิตเกิดสมาธิเท่านั้น 2) วิขัมภนปหาน ละโดยการข่มไว้ และ 3) สมุทเฉทปหาน การละโดยสิ้นเชิง เป็นการละด้วยกำลังของวิปัสสนาบรรลุโลกุตรธรรมขั้นอนาคามีมรรคซึ่งกิเลสขั้นนิวรณ์จะไม่เกิดขึ้นในจิตอีก