หลักปฏิบัติกรรมฐานที่เป็นลักษณะเฉพาะของการบรรลุธรรม ของพระสาวกในสมัยพระพุทธเจ้า

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะเฉพาะของการแสดงธรรมมีการสนทนาธรรมเป็นต้นที่ส่งผลต่อการบรรลุธรรมตลอดถึงกรรมฐานสายสมถะและวิปัสสนาเปรียบเหมือนเรือและกำลังกายที่เป็นเครื่องมือหลักและเป็นสาเหตุให้คนบรรลุมรรค ผล นิพพานได้

    พระพุทธเจ้าทรงแสดงหลักธรรมคำสอนอันเป็นวิชาความรู้ที่มุ่งการแก้ไขปัญหาชีวิตและพัฒนาสังคมให้ดีขึ้น เป็นศาสนาที่เชื่อในความสามารถของคนว่ามีศักยภาพเพียงพอโดยไม่ต้องพึ่งพาอำนาจใด ๆ ภายนอก ในเบื้องต้นของการเผยแผ่ศาสนาให้รู้แจ้งตามคำสอนของพระพุทธเจ้าเพื่อนำ ไปปฏิบัติในการแก้ไขปัญหาชีวิตนั้น ต้องมีโยคีผู้ปฏิบัติและเครื่องมือในการพัฒนาตนตามที่ได้ศึกษาจากหลักธรรมคำสอนอันจะทำให้เกิดผลลัพธ์คือมรรคผล ซึ่งลักษณะเฉพาะของการบรรลุธรรมของพระสาวกในสมัยพระพุทธเจ้ามีการสนทนาธรรมเป็นต้นนั้น ว่าโดยสรุปคือเครื่องมือในการปฏิบัติ ธรรมเพื่อบรรลุมรรคผลในพระพุทธศาสนาแบ่งออกเป็น 2 สาย คือ สมถยานิก ผู้เจริญสมถะ เป็นหลัก และวิปัสสนายานิก ผู้เจริญวิปัสสนาเป็นหลัก โยคีผู้ปฏิบัติเริ่มปฏิบัติสมถะจนได้ทุติยฌานจะส่งผลให้เกิดความก้าวหน้าในวิปัสสนาอย่างรวดเร็วด้วยกำลังของฌานสมาธิ คุณลักษณะดังกล่าวนี้พระพุทธเจ้าทรงเปรียบเหมือนคนอาศัยเรือหรือแพเป็นต้นข้ามฝั่งได้อย่างไม่ลำบาก ส่วนโยคีผู้ปฏิบัติที่เจริญวิปัสสนาล้วน ๆ ทรงเปรียบเหมือนคนว่ายน้ำข้ามฝั่งด้วยกำลัง แขนของตนซึ่งต้องใช้กำลังคือความเพียรเป็นอย่างมาก ดังนั้น ยานทั้ง 2 สายนี้มีสถานีที่เป็นปลายทางคือนิพพานซึ่งเป็นผลลัพธ์จากการ ศึกษาโดยวิธีสนทนาธรรมเป็นต้นแล้วนำไปปฏิบัติเพื่อแก้ไขปัญหาชีวิตคือการพัฒนาจิตสู่การรู้แจ้ง