วิเคราะห์หลักอัปปมาทธรรมตามแนวเนตติปกรณ์

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยเรื่อง “วิเคราะห์หลักอัปปมาทธรรมตามแนวเนตติปกรณ์” เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพด้านเอกสาร มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาวิธีการอธิบายพระพุทธพจน์ในคัมภีร์เนตติปกรณ์ (2) เพื่ออธิบายหลักอัปปมาทธรรมตามแนวเนตติปกรณ์ และ (3) เพื่อวิเคราะห์หลักอัปปมาทธรรมตามแนวเนตติปกรณ์ ผลการวิจัยพบว่า วิธีการอธิบายพระพุทธพจน์ในคัมภีร์เนตติปกรณ์มี 3 ส่วน ได้แก่ (1) หาระ 16 เป็นวิธีการอธิบายด้านพยัญชนะ (2) นยะ 5 เป็นวิธีการอธิบายด้านอรรถะ (3) สาสนปัฏฐาน 16 และสาสนปัฏฐาน 28 เป็นวิธีการจัดหมวดหมู่พระพุทธพจน์โดยอาศัยเนื้อหาสาระเป็นสำคัญ โดยมีมูลบท 18 เป็นหลักธรรมพื้นฐาน เมื่อนำวิธีการในเนตติปกรณ์มาอธิบายและวิเคราะห์อัปปมาทธรรม พบว่า อัปปมาทธรรมในคาถาธรรมบท 1 คาถา คือการประกาศอริยสัจ 4 เริ่มจากสงเคราะห์เนื้อความลงในอริยสัจ 4 โดยย่อด้วยเทสนาหาระ วิเคราะห์ ตรวจสอบความถูกต้อง อธิบายให้ละเอียดได้อย่างเป็นระบบด้วยหาระอื่น ๆ จนกระทั่งยกอริยมรรคขึ้นแสดงคู่กับการละกิเลสด้วยสมาโรปนหาระ และการนำเนื้อความอริยสัจ 4 ออกแสดงด้วยนัย 3 ทำให้เข้าใจการแยกธรรมออกเป็น 2 ฝ่าย ทั้งฝ่ายวัฏฏะกับฝ่ายวิวัฏฏะ ได้อย่างชัดเจน