การเสริมสร้างความสุขตามแนวสติปัฏฐาน ๔

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาหลักการเสริมสร้างความสุขในสังคม 2) เพื่อศึกษากระบวนการปฏิบัติธรรมตามแนวสติปัฏฐาน 4  และ 3) เพื่อเสนอแนวทางทางการเสริมสร้างความสุขตามแนวสติปัฏฐาน ๔ ของสำนักปฏิบัติธรรมจังหวัดน่าน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพภาคสนาม ในพื้นที่จังหวัดน่าน ทำการเก็บข้อมูลสำนักปฏิบัติธรรมจำนวน 2 แห่ง

ผลการวิจัยพบว่า หลักการเสริมสร้างความสุขในสังคมนั้น ใช้หลักความสุข 8 มิติ 1. สุขภาพดี, 2. น้ำใจงาม, 3. การผ่อนคลาย, 4. หาความรู้, 5. การมีคุณธรรม, 6. การที่สามารถจัดการรายรับรายจ่ายของตนเองได้, 7. ความสุขของครอบครัว (ครอบครัวดี), 8. ความสุขขององค์กรและสังคม (สังคมดี) และควรยึดหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา เช่น การทำทาน การรักษาศีล การทำสมาธิ การปลูกจิตสำนึกให้คนรู้จักการให้การเสียสละ เจริญพรหมวิหาร และปฏิบัติตามหลักสาธารณียธรรม หลักธรรมเหล่านี้จะช่วยนำไปสู่ความสงบและความสุขที่แท้จริง กระบวนการปฏิบัติธรรมตามแนวสติปัฏฐาน 4 เป็นการเจริญสติในชีวิตประจำวัน โดยการรู้เท่าทันกาย เวทนา จิต และธรรม โดยเริ่มจากกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการรู้เท่าทันกาย การเคลื่อนไหว ความรู้สึกสัมผัส ไปจนถึงอาการพองยุบของท้อง จากนั้นจึงฝึกเวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการรู้เท่าทันความรู้สึกทางกายและใจ สุข ทุกข์ เฉย จากนั้นจึงฝึกจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือการรู้เท่าทันจิต ความคิด อารมณ์ ความรู้สึก จนถึงการแยกแยะระหว่างตัวตนกับจิต แนวทางการเสริมสร้างความสุขในสังคมตามแนวสติปัฏฐาน 4 แนวทางที่ 1 : เน้นการพัฒนาความสุขทางกายแนวทางนี้มุ่งเน้นการสร้างสุขในมิติทางกายภาพ เช่น การมีสุขภาพกายที่ดี การมีปัจจัย๔ ในการดำรงชีวิตที่เพียงพอ เป็นต้น แนวทางนี้สามารถนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ เพื่อส่งเสริมให้ประชาชนมีรายได้ที่พอเพียง เป็นต้น แนวทางที่ 2 : เน้นการพัฒนาความสุขทางใจ แนวทางนี้มุ่งเน้นการสร้างสุขในมิติทางจิตใจ เช่น การมีจิตใจที่สงบร่มเย็น มีความสุข มีปัญญา เป็นต้น แนวทางนี้สามารถนำหลักสติปัฏฐาน 4 มาประยุกต์ใช้ เพื่อส่งเสริมให้ประชาชนมีสติในการดำเนินชีวิต รู้จักปล่อยวางความยึดมั่นถือมั่น มีปัญญาในการแก้ไขปัญหาต่างๆ รู้จักเห็นคุณค่าของสิ่งต่างๆ รอบตัว เป็นต้น