ศึกษาวิเคราะห์วิปัสสนาภูมิ 6 เพื่อการปฏิบัติวิปัสนาภาวนา

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาวิปัสสนาภูมิ 6 ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท และ 3) เพื่อศึกษาวิเคราะห์วิปัสสนาภูมิ 6 เพื่อการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา การวิจัยนี้เป็นการวิจัยคุณภาพเป็นการศึกษาเอกสาร โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท คือ พระไตรปิฎก อรรถกถา และวิสุทธิมรรค เป็นต้น ปรับปรุง แก้ไข สรุปผลการวิจัยวิเคราะห์เนื้อหาในลักษณะพรรณนา

ผลการวิจัย พบว่า วิปัสสนาภูมิ หมายถึง ภูมิแห่งปัญญา ถือเป็นอารมณ์สำหรับการเจริญวิปัสสนากรรมฐานเพื่อให้เกิดปัญญาญาณ ผู้เจริญวิปัสสนาต้องกำหนดรู้วิปัสสนาภูมิ 6 ที่กำลังปรากฏชัดในปัจจุบันขณะ ได้แก่ 1) ขันธ์ 5 2) อายตนะ 12 3) ธาตุ 18 4) อินทรีย์ 22 5) ปฏิจจสมุปบาท 12 และ 6) อริยสัจ 4 ทั้งหมดสรุปย่อลงเป็น รูปนาม วิปัสสนาภูมิเป็นอุปกรณ์สำคัญในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาเพื่อให้เกิดวิปัสสนาญาณ ซึ่งนำไปสู่ความดับทุกข์ด้วยมรรคอริยมรรค 8 ซึ่งเป็นทางสายกลาง การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาตามหลักสติปัฏฐาน 4 ได้แก่ กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน และธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน โดยผู้ปฏิบัติต้องสังเกตอารมณ์ตามเป็นจริงว่าเป็นเพียงรูปนาม ในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา ผู้ปฏิบัติต้องกำหนดรู้สภาวะของ รูกาย เวทนา จิต และธรรม ในฐานะรูปธรรมและนามธรรมตามอาการต่าง ๆ คือ การพองและยุบของท้อง โดยการปฏิบัติเช่นนี้จะสามารถแยกให้รู้เห็นรูปนามตามวิปัสสนาภูมิ 6 เพื่อให้เกิดการเห็นแจ้งไตรลักษณ์และการปล่อยวางอารมณ์