รูปแบบการพัฒนาปัญญาของผู้ปฏิบัติธรรมตามหลักเมตตาภาวนาของ วัดศิริพงษ์ธรรมนิมิต เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาการพัฒนาปัญญาของผู้ปฏิบัติธรรมตามหลักเมตตาภาวนาในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) เพื่อศึกษาการพัฒนาปัญญาของผู้ปฏิบัติธรรมตามหลักเมตตาภาวนาของวัดศิริพงษ์ธรรมนิมิต เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร และ 3) เพื่อนำเสนอรูปแบบการพัฒนาปัญญาของผู้ปฏิบัติธรรมตามหลักเมตตาภาวนาของวัดศิริพงษ์ธรรมนิมิต เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร ในการวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ แบบวิจัยเอกสาร โดยมีการสัมภาษณ์ ผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 4 รูป/คน พระวิปัสสนาจารย์/วิปัสสนาจารย์ 8 รูป/คน ผู้ปฏิบัติธรรม 9 คน รวม 21 รูป/คน

ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการพัฒนาปัญญาของผู้ปฏิบัติธรรมตามหลักเมตตาภาวนาของวัดศิริพงษ์ธรรมนิมิต เขตบางเขน กรุงเทพมหานคร คือ การพัฒนาด้วยการให้ทาน รักษาศีล และการเจริญเมตตาภาวนา กรุณาภาวนา มุทิตาภาวนา และอุเบกขาภาวนา (Loving-kindness) หรือ เรียกว่า เมตตาอัปปมัญญา คือ การแผ่ไปตามลำดับบุคคล แบบไม่เจาะจงบุคคล 5 จำพวก แบบเจาะจงบุคคล 7 จำพวก และแผ่ไปยังทิศต่าง ๆ 10 ทิศ เรียกว่า การเจริญเมตตาเจโตวิมุตติ เมื่อสภาวะของฌาน 4 มีความสมบูรณ์ ก็จะสามารถพัฒนาขึ้นสู่อรูปฌาน 4 และเข้าถึงเมตตาฌานระดับ 9 คือ สัญญาเวทยิตนิโรธ แล้วจึงยกเมตตาฌานขึ้นสู่วิปัสสนาภาวนาตามหลักสติปัฏฐาน 4 (Mindfulness) คือ การพิจารณากำหนดรู้รูป-นามตามความเป็นจริง จนเกิดเป็นปัญญา (Wisdom) ได้แก่ ปัญญา 1 ปัจจัยที่เป็นเหตุให้สัตว์ดำรงอยู่ได้ ไปจนถึง ปัญญา 10 ผู้ประกอบด้วยองค์คุณ 10 คือ พระอรหันต์