การศึกษาการเปลี่ยนแปลงทุนทางสังคมเพื่อส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชน อย่างยั่งยืน: กรณีศึกษาชุมชนแพรกบางหมู ตำบลหนามแดง อำเภอเมือง จังหวัดฉะเชิงเทรา

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) สภาพของทุนทางสังคมของชุมชน 2) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทุนทางสังคมเพื่อส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชนอย่างยั่งยืนและ 3) แนวทางการจัดการเพื่อส่งเสริม ชุมชนเข้มแข็งอย่างยั่งยืนของชุมชนแพรกบางหมู จังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นการวิจัยแบบผสมผสานวิธีการ วิจัยเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างจำนวน 192 คน ที่เป็นสมาชิกภายในชุมชน แพรกบางหมู ตำบลหนามแดง อำเภอเมือง จังหวัดฉะเชิงเทรา ที่กำหนดขนาดตัวอย่างตามแนวปฏิบัติ ของเครจซี่ และมอร์แกน (Krejcie, R. V. and Morgan, D. W., 1970) และกลุ่มที่สัมภาษณ์เชิงลึก จำนวน 12 คน จากการใช้กลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสอบถามและแบบสัมภาษณ์เชิงลึกในชุมชนสถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์ถดถอยพหุคูณ ผลการศึกษาพบว่า 1) สภาพของทุนทางสังคมของชุมชนโดยรวมมีค่าเฉลี่ยในระดับสูง (= 3.89, S.D. = 0.71) และเมื่อพิจารณารายด้านก็มีค่าเฉลี่ยในระดับสูงทุกด้าน 2) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทุนทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็งของชุมชนบางแพรกหมู (Y) ได้แก่ ทุนทรัพยากรธรรมชาติ (= 0.529**) ทุนภูมิปัญญาและวัฒนธรรม (= 0.385**) ทุนสถาบัน (= 0.255**) และทุนมนุษย์ (= 0.232**) ซึ่งส่งผลทางบวกต่อความเข้มแข็งของชุมชนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01 โดยที่ปัจจัยทั้ง 4 ประการ สามารถร่วมอธิบายการเปลี่ยนแปลงทุนทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็งอย่างยั่งยืนของชุมชนบางแพรกหมูได้ร้อยละ 98.01 (R² = 0.9801) และ 3) แนวทางการจัดการเพื่อส่งเสริมชุมชนเข้มแข็งอย่างยั่งยืนของชุมชนแพรกบางหมูที่สำคัญ ๆ เป็นดังนี้ด้านทุนมนุษย์คือ การร่วมปรึกษาหารือในการแก้ไขปัญหาตั้งแต่การร่วมคิดร่วมทำอย่างต่อเนื่องโดยมีค่านิยมร่วมคือ การยกระดับคุณภาพชีวิตภายในชุมชน ด้านทุนสถาบัน คือ การรวมกลุ่มกันเพื่อการให้คำปรึกษาช่วยเหลือและกำหนดแนวทางนโยบาย ความเป็นอยู่ร่วมกันและเปิดโอกาสให้ทุกคนในชุมขนได้มีส่วนร่วมโดยเฉพาะเรื่องของการประกอบอาชีพแบบพึ่งตนเอง เช่น กลุ่มจัดการกองทุนหมู่บ้านกองทุนสงเคราะห์ฌาปนกิจสหกรณ์โรงสีชุมชมของคนภายในชุมชน เป็นต้น ทุนภูมิปัญญาและวัฒนธรรม คือการจัดกิจกรรมส่งเสริมความสัมพันธ์ เครือญาติที่สืบสานวัฒนธรรมและประเพณีไทยอย่างต่อเนื่อง เช่น กิจกรรมงานประเพณีสงกรานต์ไทย ที่ลูกหลานกลับมาแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณและผู้สูงอายุในชุมชน เป็นต้น และ ทุนทรัพยากรธรรมชาติคือ การบริหารจัดการและรว่ มกันอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ เช่น การจัดตั้งกลุ่มจิตอาสาของชุมชนร่วมกันรักษาทำความสะอาดแหล่งน้ำเพื่อการอุปโภคและดูแลเพื่อการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์