การบริหารจัดการน้ำเสียในชุมชนแบบมีส่วนร่วม : กรณีศึกษาเทศบาลนครลำปาง จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ปัญหาน้ำเสียในชุมชนเทศบาลนครลำปาง  และเสนอแนวทางการบริหารจัดการน้ำเสียในชุมชนแบบมีส่วนร่วมของชุมชนเทศบาลนครลำปาง  เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ผู้ให้ข้อมูลสำคัญในการสัมภาษณ์ 12 คน สนทนากลุ่มและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ 50 คน เครื่องมือที่ใช้วิจัยคือแบบสัมภาษณ์ แบบบันทึกการสนทนากลุ่ม การจัดเวทีชุมชน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา 

ผลการวิจัยพบว่า สภาพปัญหาน้ำเสียในชุมชนเจริญประเทศและชุมชนสิงห์ชัย มีสาเหตุจากการทิ้งขยะและปล่อยน้ำเสียจากครัวเรือน ร้านค้า สถานประกอบการต่าง ๆ ที่ขาดการบำบัดน้ำเสียปลายท่อทำให้แม่น้ำส่งกลิ่นเน่าเหม็น ผักตบชวา จอกแหน สาหร่าย และวัชพืช กีดขวางการไหลของน้ำตามธรรมชาติ

แนวทางการบริหารจัดการน้ำเสียในชุมชนแบบมีส่วนร่วม พบว่า ทั้ง 2 ชุมชนมีส่วนที่คล้ายและแตกต่างกันตามบริบทของชุมชน ชุมชนเจริญประเทศ มีแนวทางการบริหารจัดการแม่น้ำวังที่โดดเด่น คือโครงการทำโข่ปลา โดยนำระบบภูมิปัญญาชาวบ้านมาประยุกต์ใช้ ให้โข่ปลาเป็นที่อยู่ของปลา ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนได้ร่วมอนุรักษ์พันธุ์ปลา และโครงการพิธียอคุณแม่น้ำวัง ให้ความรู้และปลุกจิตสำนึกในคุณค่าของแหล่งน้ำสะอาด นำประเพณีสืบชะตาแม่น้ำ เป็นพิธีกรรมที่สำคัญในการสร้างความตระหนักและอนุรักษ์น้ำแม่วัง

ขณะที่ชุมชนสิงห์ชัย มีแนวทางการบริหารจัดการแม่น้ำวัง ได้แก่จัดทำโครงการเสียงตามสายภายในชุมชนเพื่อรณรงค์ให้ชุมชนและร้านค้าที่อยู่บริเวณแม่น้ำวังไม่ทิ้งของเสียลงสู่แม่น้ำ โครงการสร้างท่าน้ำให้มีชีวิตโดยปรับภูมิทัศน์ให้น่าอยู่น่ามอง ปลูกต้นไม้ให้ร่มรื่นเป็นสถานที่พักผ่อน และโครงการสร้างจุดถ่ายภาพบริเวณป้ายท่าน้ำสิงห์ชัย บริเวณสะพานแขวน ซึ่งเป็น Land Mark ที่สำคัญ ประเด็นร่วมกันคือประกาศเขตห้ามจับปลา ระยะ 2 กิโลเมตร จากชุมชนสิงห์ชัยและชุมชนเจริญประเทศ ไปถึงเขื่อนยางให้เป็นเขตอนุรักษ์พันธุ์ปลา