การพัฒนาระบบและกลไกการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืนของชุมชน: กรณีการจัดการผลผลิตจากฟาร์มเกษตรอินทรีย์สู่อาหารกลางวันโรงเรียน

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้เป็นการทำวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมระหว่างผู้ผลิตและผู้บริโภคในงานวิจัยนี้เป็นการทำวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมระหว่างผู้ผลิตและผู้บริโภคในโรงเรียน มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อเสนอตัวแบบการพัฒนาระบบการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืนของชุมชน ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ การเก็บรวมรวมข้อมูลการผลิตจากเกษตรกร 350 คน แกนนำเกษตรกรกลุ่มผู้ผลิต 30 คน เก็บข้อมูลการบริโภคของนักเรียน จากการสอบถามผู้ปกครอง 144 คน สัมภาษณ์เชิงลึกครู ผู้บริหาร 30 คน โดยทำสอบคุณภาพเครื่องมือที่สร้างขึ้นมีความเชื่อมั่น 0.96 นอกจากนี้ ยังมีการประชุมสนทนากลุ่มเพื่อประเมินผลดำเนินงาน ทุกกิจกรรมการเรียนรู้

ผลการวิจัย พบว่า ศักยภาพการผลิตและการจัดการผลผลิตเกษตรอินทรีย์ของเกษตรกรตำบลบ่อแก้ว มีศักยภาพในการผลิตพืชโดยไม่ใช้สารเคมี สามารถจำหน่ายผลผลิตเป็นวัตถุดิบประกอบอาหารกลางวันของโรงเรียนได้ตามที่โรงเรียนต้องการ โดยเฉพาะข้าว ผัก ผลไม้ และไข่ ดังนั้นผู้กำหนดนโยบายท้องถิ่นควร 1) ส่งเสริมการเพิ่มผลผลิตจากฟาร์มเกษตร สู่ระบบอาหารกลางวันและใช้ผักพื้นบ้านที่มีคุณค่าโภชนาการเป็นวัตถุดิบมากขึ้น ซึ่งจะช่วยสร้างรายได้ครัวเรือนและเศรษฐกิจชุมชนในระยะยาว 2) การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ด้านเกษตรอินทรีย์ เพื่อสุขภาพและโภชนาการของนักเรียน ในระบบอาหารกลางวันของโรงเรียนนอกจากใช้เป็นแหล่งเรียนรู้เกษตรอินทรีย์ของนักเรียนและชุมชนแล้วยังมีส่วนช่วยสร้างความมั่นคงทางอาหาร โดยนำแนวคิดเศรษฐกิจหมุนเวียนมาใช้ในกระบวนการผลิตการจัดการเศษวัสดุเหลือทิ้ง เช่น นำกิ่งไม้ใบไม้มาทำปุ๋ยที่มีค่าไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม และสารอาหารอื่นในปริมาณมากจะช่วยลดต้นทุนการผลิตได้ในระยะยาว 3) การพัฒนาระบบการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืนของชุมชนเกิดขึ้นได้ด้วยกลไกความร่วมมือของผู้ผลิตและผู้บริโภค โดยองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานส่งเสริมทั้งภายในและภายนอกพื้นที่การสนับสนุนทั้งด้านเกษตรด้านสุขภาพและด้านวิชาการ ซึ่งมีส่วนช่วยเพิ่มผลิตภาพและเสริมสร้างศักยภาพการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืนของชุมชนได้