การมีส่วนร่วมของชุมชนเพื่อศึกษาสถานการณ์ด้านทรัพยากรน้ำภาคการเกษตรกรรม ลุ่มน้ำห้วยตอง อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์ด้านทรัพยากรน้ำภาคการเกษตรกรรมแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนในลุ่มน้ำห้วยตอง เพื่อเป็นฐานข้อมูลเชิงประจักษ์นำไปสู่การวางแผนการจัดการน้ำแบบบูรณาการ โดยประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร์ร่วมกับการศึกษาวิจัยแบบมีส่วนร่วมระหว่างผู้วิจัย ผู้นำชุมชน ปราชญ์ชาวบ้าน เกษตรกร และหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง ด้วยการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive sampling) จำนวน 94 คน จาก 6 ชุมชนในลุ่มน้ำห้วยตอง เพื่อร่วมกันทำแผนที่ สำรวจพื้นที่ และประชุมกลุ่มย่อย
ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ป่าต้นน้ำค่อนข้างสมบูรณ์ ผลิตน้ำมากถึง 3.17 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อปี แต่เกิดปัญหาการรุกขยายพื้นที่เกษตรบริเวณหัวไร่ปลายนา ส่วนปริมาณน้ำต้นทุนในอ่างเก็บน้ำห้วยตองลดลง ไม่เพียงพอต่อการเพาะปลูกพืชฤดูแล้งที่ขาดแคลนน้ำประมาณ 0.93 ล้านลูกบาศก์เมตร ในเขตพื้นที่เกษตรกรรมมากกว่า 2,280 ไร่ สำหรับระบบเหมืองฝายดั้งเดิมที่ผันน้ำจากลำน้ำห้วยตองเข้าสู่ที่นาเป็นฝายไม้และมักจะพังเสียหายจากกระแสน้ำที่เร็วและแรงในฤดูฝน ปริมาณน้ำในลำห้วยที่แห้งขอดในฤดูแล้งทำให้ไม่สามารถส่งน้ำไปยังพื้นที่เกษตรกรรมท้ายลำเหมือง จากสถานการณ์ดังกล่าวชุมชนลุ่มน้ำห้วยตองได้นำเสนอแนวทางการจัดการน้ำ ทั้งในด้านการอนุรักษ์ ฟื้นฟูพื้นที่ป่าต้นน้ำ และการสร้างฝายชะลอน้ำเพื่อเพิ่มศักยภาพการผลิตและกักเก็บน้ำของป่า การปรับปรุงฝายและลำเหมืองเพื่อกระจายน้ำได้อย่างทั่งถึง การสร้างต้นแบบเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตรสมัยใหม่เพื่อส่งเสริมการผลิตพืชผักอินทรีย์ที่มีราคาสูง รวมไปถึงการพัฒนากลุ่มท้องถิ่นเพื่อจัดการน้ำในระดับลุ่มน้ำเพื่อให้เกิดความยั่งยืนของทรัพยากรน้ำภาคการเกษตรกรรม
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์
เอกสารอ้างอิง
กรมพัฒนาที่ดิน. (2538). ความลาดชันและการวิเคราะห์ความลาดชันของพื้นที่บนแผนที่ภูมิประเทศ. กรุงเทพฯ: กองสำรวจและจำแนกดิน กรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.
กัลยา วานิชย์บัญชา. (2542). การวิเคราะห์สถิติ: สถิติเพื่อการตัดสินใจ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์วิทยาลัย.
จินตนา อมรสงวนสิน. (2550). ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน (GIS for Sustainable Development). วารสารการจัดการสิ่งแวดล้อม, 20(1), 220-252.
วสันต์ จอมภักดี. 2550. การบริหารจัดการลุ่มน้ำในระดับท้องถิ่น. เชียงใหม่: คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง. (2565). แผนปฏิบัติการด้านการพัฒนาพื้นที่โครงการหลวง ระยะ 5 ปี (พ.ศ.2566-2570). เชียงใหม่: สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง.
อรทัย มิ่งธิพล. (2565). การพัฒนาชุมชนสร้างสรรค์ด้วยเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน พื้นที่ นำร่องชุมชนบ้านป่ากล้วยและบ้านขยัน (รายงานวิจัย). เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยแม่โจ้.
อรทัย มิ่งธิพล. (2566). การพัฒนาฐานข้อมูลภูมิสารสนเทศเพื่อการบริหารจัดการแหล่งน้ำชุมชนพื้นที่สูง ภายใต้การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ โครงการหลวงทุ่งหลวง จังหวัดเชียงใหม่ (รายงานวิจัย). เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยแม่โจ้.
Chaves, H., & Alipaz, S. (2007). An integrated indicator based on basin hydrology, environment, life, and policy: the watershed sustainability index. Water Resources Management, 21(5), 883-895.
Chevalier, J. (2001). Stakeholder Analysis and Natural Resource Management. Ottawa: Carleton University.
Shields, K., Moffa, M., Behnke, N., Kelly, E., Klug, T., Lee, K., Cronk, R., & Bartram, J. (2021). Community management does not equate to participation: fostering community participation in rural water supplies. Journal of Water, Sanitation and Hygiene for Development, 11(6), 937-947.
Soloman, P., Jain, P., Lal, C. (2023). RO Reject Water Characteristics, Environmental Impacts and Management. Jurnal Kejuruteraan, 35(3), 557-566.
Wallace, J. S., Acreman, M. C., & Sullivan, C. A. (2003). The sharing of water between society and ecosystems: from conflict to catchment-based co-management. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Biological Sciences, 358(1440), 2011-2026.
