เปรียบเทียบรูปแบบและองค์ประกอบการแสดงหนังใหญ่ แบบราชส�านักและแบบพ้ืนบ้าน

บทคัดย่อ

การวจิยัครงั้นมี้วีตัถปุระสงคเ์พอื่ศกึษาความเปน็มาและเปรยีบเทยีบรปูแบบ การแสดงหนังใหญ่แบบราชส�านักที่สืบทอดมายังกรมศิลปากร และแบบพื้นบ้าน ตามรูปแบบของคณะหนังใหญ่วัดขนอน จังหวัดราชบุรี เพื่อวิเคราะห์แนวทาง ในการพัฒนาการแสดงหนังใหญ่ โดยศึกษาจากเอกสาร สัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ สงัเกตการณแ์ละฝกึปฏบิตักิารแสดงหนงัใหญจ่ากศลิปนิพน้ืบา้น ผลการศกึษาพบวา่ มีลักษณะที่แตกต่างกัน ได้แก่ 1) การคัดเลือกคนเชิด กรมศิลปากรคัดเลือกจาก ขา้ราชการ สว่นวดัขนอนคดัเลอืกจากเยาวชนในทอ้งถน่ิ 2) ทา่เตน้และการเชดิหนงั กรมศิลปากรใช้ท่าเต้นท่ีสืบทอดมาจากกรมมหรสพ เน้นการใช้หน้าหนัง มีหลัก การเชิดคล้ายกับการแสดงโขน ส่วนวัดขนอนใช้ท่าเต้นที่สืบทอดกันในท้องถิ่น ซึ่งมีลีลาเฉพาะ 3) ดนตรีประกอบการแสดง ใช้วงปี่พาทย์ไม้แข็งเช่นเดียวกัน แต่กรมศิลปากรมีเครื่องดนตรีพิเศษ 3 ประเภท คือ ปี่กลาง โกร่ง และกลองติ๋ง ส่วนวัดขนอนใช้ปี่ในและโกร่ง แต่ไม่ใช้กลองต๋ิง 4) เคร่ืองแต่งกายของคนเชิดมี ลักษณะคล้ายกัน แต่วัดขนอนไม่สวมหมวกหูกระต่าย 5) เคร่ืองแต่งกายของ คนพากย-์เจรจา กรมศลิปากรสวมชดุราชปะแตน สว่นวดัขนอนแตง่กายเชน่เดยีวกบั คนเชิด 6) การพากย์-เจรจา กรมศิลปากรแบ่งหน้าที่กันพากย์ตามบทบาท มี แบบแผนและด�าเนนิเรอ่ืงชา้ สว่นวดัขนอนจะมลีลีาแบบทอ้งถน่ิ ด�าเนนิเรอ่ืงรวดเรว็ คนพากย์-เจรจาต้องพากย์ได้ทุกบทบาท 7) ทิศทางในการแสดงตรงกันข้ามกัน8) กรมศิลปากรไม่มีผู้ก�ากับการแสดง ส่วนวัดขนอนมีผู้จัดหนังท�าหน้าท่ีคล้าย ผู้ก�ากับการแสดง จากการเปรียบเทียบสามารถสรุปได้ว่าองค์ประกอบหลักของ การแสดง เชน่ ตวัหนงั รปูแบบการแสดง ไมค่วรเปลย่ีนแปลง สว่นองคป์ระกอบอน่ืๆ เชน่ จอ การใหแ้สง เครอ่ืงดนตรี เครอ่ืงแตง่กาย สามารถเปลย่ีนแปลงไดต้ามยคุสมัย