พัฒนาการของแนวคิดพระศรีอริยเมตไตรยในการเมืองไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดและพัฒนาการทางความคิดของพระศรีอริยเมตไตรย ศึกษาประวัติศาสตร์ของการนำแนวคิดพระศรีอริยเมตไตรยไปใช้ในการเมืองไทย และวิเคราะห์บทบาทของแนวคิดพระศรีอริยเมตไตรยในการเมืองไทย การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพและเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการวิจัยเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัย พบว่า แนวคิดพระศรีอริยเมตไตรย มีแนวคิดย่อย 9 แนวคิด ที่แบ่งเป็น 2 กลุ่มแนวคิด ได้แก่ (1) กลุ่มแนวคิดสังคมยูโทเปีย เป็นแนวคิดสังคมอุดมคติใช้ในความหมายของความเท่าเทียมทางสังคมและเศรษฐกิจ ได้แก่ แนวคิดโลกพระศรีอาริย์ แนวคิดพระโพธิสัตว์ แนวคิดพระผู้ช่วยให้รอด แนวคิดจักรพรรดิราช และแนวคิดผู้มีบุญ (2) กลุ่มแนวคิดสังคมดิสโทเปีย เป็นแนวคิดสังคมชั่วร้ายเลวทราม ได้แก่ แนวคิดกลียุค แนวคิดยุคมิคสัญญี แนวคิดวันสิ้นโลก และแนวคิดสหัสวรรษนิยม นำไปสู่พัฒนาการทางความคิดของพระศรีอริยเมตไตรย โดยแบ่งออกเป็น 5 ยุคสมัย คือ (1) ยุคสมัยแห่งการเข้ามา โดยค้นพบเป็นศิลาจารึกสมัยทวารวดีและสุโขทัย (2) ยุคสมัยแห่งการเผยแพร่ ได้ค้นพบวรรณกรรมพื้นฐาน คือ ไตรภูมิพระร่วงสมัยสุโขทัย พระมาลัยคำหลวงสมัยอยุธยาและไตรภูมิโลกวินิจฉัยกถาสมัยรัตนโกสินทร์ (3) ยุคสมัยแห่งการประยุกต์ใช้ ได้ค้นพบวรรณกรรมเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริย์และกบฏผู้มีบุญได้นำมาใช้เป็นเครื่องมือทางการเมือง (4) ยุคสมัยแห่งการเปลี่ยนผ่านจากแนวคิดโลกพระศรีอาริย์เป็นแนวคิดสังคมนิยมและแนวคิดคอมมิวนิสต์ (5) ยุคสมัยแห่งการแอบอ้าง เพื่อใช้ในการแสวงหาผลประโยชน์ให้แก่ตนเอง โดยแนวคิดข้างต้นได้ก่อให้เกิดเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ 2 เหตุการณ์ คือ กบฏผู้มีบุญ โดยอ้างตนเป็นพระศรีอริยเมตไตรยหรือผู้มีบุญลงมาเกิดเพื่อช่วยเหลือประชาชนให้พ้นจากทุกข์ และเค้าโครงการเศรษฐกิจเป็นแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมที่มีการปฏิรูปที่ดินและรัฐสวัสดิการเพื่อสร้างความคาดหวังให้ประชาชนมีความกินดีอยู่ดี ได้แสดงบทบาทในการสร้างความชอบธรรมทางการเมือง การสร้างการครองอำนาจนำ การกล่อมเกลาทางการเมือง และความปรารถนาทางการเมือง โดยบทบาทดังกล่าวได้ถูกนำไปใช้เป็นเครื่องมือในทางการเมือง