ประเพณีการชักพระของชาวปักษ์ใต้

Abstract

คอลัมน์ “บทความเกียรติยศ” มีขึ้นเพื่อนำเสนอข้อเขียนของนักวิชาการรุ่นเก่าแก่เกี่ยวกับเรื่องราวทางสังคม และวัฒนธรรมของภาคใต้ ซึ่งปัจจุบันอาจจะหาต้นฉบับได้ยาก โดยแต่เดิมนั้น วารสารรูสมิแลก็มีคอลัมน์ในลักษณะนี้ โดยใช้ชื่อคอลัมน์บทความพิเศษ ซึ่งได้รับความสนใจจากผู้อ่านมาก เนื่องจากเป็นการเผยแพร่เอกสารเก่าเพื่อให้คนในปัจจุบันได้ใช้ประโยชน์อีกครั้ง ทั้งในฐานะความรู้ และการใช้ประโยชน์อ้างอิงในการศึกษาวิจัย ทั้งนี้รูปแบบของข้อเขียนในคอลัมน์จะมีทั้งการตีพิมพ์ต้นฉบับนั้นๆ ทั้งหมด หรืออาจจะเป็นการปริทัศน์ของนักวิชาการในปัจจุบันก็ได้ ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมเป็นกรณีไป

สำหรับคอลัมน์ฉบับนี้ จะตีพิมพ์งานเขียนของพระครูนิเทศธรรมาภรณ์ อดีตเจ้าอาวาสวัดมัชฌิมาวาส สงขลา ผู้เป็นปัญญาชนคนสำคัญของภาคใต้ ที่ผลิตงานวิชาการด้านศาสนา วรรณกรรม และวัฒนธรรมออกมาอย่างหนาตาด้วยกัน ตั้งแต่ทศวรรษ 2490-2520 ข้อเขียนชิ้นนี้ตีพิมพ์ครั้งแรกในหนังสืออนุสรณ์ในการอุปสมบท นายบัญชา อุไรกุล M. (FOOD TECH.) ณ พัทธสีมา วัดมัชฌิมาวาส สงขลา วันที่ 15 กันยายน 2511 เวลา 19.00 น. พิมพ์ที่โรงพิมพ์เมืองสงขลา 15/3 ตรงข้ามชุมสายโทรศัพท์ สงขลา นายวิจิตร แก้วนพรัตน์ ผู้พิมพ์โฆษณา 10 กันยายน 2511

ผลงานนี้จึงเป็นข้อเขียนที่ทรงค่ายิ่ง ในแง่ของการสืบสาวให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างประเพณีการชักพระกับคติทางพระพุทธศาสนา ท่านผู้เขียนทำให้เห็นว่าประเพณีนี้ของชาวใต้ สอดคล้องในลักษณะปฏิทินสากลทางพุทธศาสนา เนื่องจากในห้วงเวลาเดียวกัน ในภูมิภาคอื่นๆ หรือประเทศอื่นๆ ใกล้เคียงก็มีประเพณีในช่วงเวลาดังกล่าวเช่นกัน เพียงแต่มีลักษณะและชื่อเรียกไปอีกแบบหนึ่ง ดังนั้น ความน่าสนใจของประเพณีชักพระของปักษ์ใต้จึงอยู่ที่กระบวนการกลายเป็นท้องถิ่น (localization) หรือการทำให้สิ่งภายนอก นอกท้องถิ่นได้กลายมาเป็นสิ่งที่มีลักษณะเฉพาะหรือสีสันท้องถิ่น ซึ่งกระบวนการกลายนี้ สัมพันธ์กับทั้งลักษณะทางภูมิศาสตร์ สภาพดินฟ้าอากาศ และวัฒนธรรมเฉพาะถิ่น ดังเราจะได้เห็นว่าในวิถีชุมชนแบบดั้งเดิม การชักพระในภาคใต้นั้นมีทั้งชักพระบกและชักพระน้ำ สองรูปแบบของการชักพระนี้ สัมพันธ์กับวิถีท้องถิ่น และภูมิศาสตร์ชุมชน กระทั่งทำให้รายละเอียดต่างๆ ของประเพณีมีความแตกต่างกันด้วย