ปรัชญาวิถีของการพัฒนาจิตในพุทธศาสนานิกายวัชรยาน

บทคัดย่อ

บทความนี้นำเสนอแนวคิดหลักในการพัฒนาจิตของวัชรยานซึ่งเน้นการรู้แจ้งสุญญตา ซึ่งเป็นอันติมสัจจะ ลักษณะคำสอนเป็นสิ่งลี้ลับ มีความเชื่อว่า สิ่งจริงสูงสุดคืออาทิพุทธะคือ
สภาวะเป็นสิ่งจริงแท้เป็นจิต แต่สำแดงตนเป็นธยานีพุทธะทำให้เกิดโลกแห่งปรากฏการณ์ซึ่งเป็นภาพสะท้อน สิ่งจริงนิ่งอยู่ภายในคือคัพภะธาตุ ส่วนรูปธรรมคลื่อนไหวเรียกว่าวัชรธาตุ เมื่อทั้งสองรวมกันจึงทำให้เกิดสิ่งต่าง ๆ ขึ้น เป้าหมายคือการเข้าสู่อทวยะ ด้านญาณวิทยามุ่งไปสู่ความรู้เรื่องสุญญตา บรรลุสภาวะจิตในระดับรูปฌานและอรูปฌาน ความรู้สูงสุดก็คือการรู้แจ้งจิตประภัสสรสิ่งที่ลุ่มลึกด้วยวิธีการวิภาษวิธี  ด้านจริยศาสตร์ คือ การทำบุรพกิจ 5 กรุณาโดยมีอหิงสาธรรมต่อผู้อื่นจากนั้นเป็นหลักการปฏิบัติธรรมโดยการฝึกตนเองมี 4 ภาค คือ 1) กิริยาตันตระว่าด้วยการกระทำกาย วาจา 2) จริยาตันตระว่าด้วยความประพฤติระเบียบทางจิต
3) โยคะตันตระว่าด้วยโยควิธีการภาวนาคือการรวมจิต 4) อนุตตรโยคตันตระว่าด้วยวิธีการรู้แจ้งภาวะสุญญตา