ปเหฬีในคำว่า “อกตัญญู” ที่ควรรู้

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาความหมายอีกด้านหนึ่งของคำว่า “อกตัญญู” อันเป็นคำในภาษาบาลีที่บรรพชิตผู้เป็นศาสนทายาทและพุทธศาสนิกชนคนทั่วไปควรรู้ เพราะบางคำไม่ได้มีประเด็นในแง่ลบหรือบวกอย่างเดียว แต่สามารถนำปรับให้เข้ากับคุณสมบัติของจิตเพื่อให้รู้ความเป็นจริงและฝึกฝนจิตให้พัฒนาสูงขึ้นจนรู้แจ้งสัจธรรมได้ ภาษาถือเป็นเครื่องมือการสื่อสารที่คนจะต้องเรียนรู้ ซึ่งประเด็นสำคัญคือต้องตระหนักว่าภาษานั้นเป็นเพียงเครื่องมือสื่อให้เข้าใจถึงความจริงและความประสงค์ที่ผู้ใช้ต้องการสื่อสารเท่านั้น โดยเฉพาะภาษาบาลีอันเป็นภาษารักษาพระพุทธพจน์ที่พระพุทธเจ้าทรงใช้ประกาศคำสอนที่เป็นแนวทางในการปฏิบัติให้เข้าถึงความจริงอันเป็นผลลัพธ์ คือ มรรค ผล และพระนิพพาน ดังนั้น ผู้จะอนุรักษ์สืบทอดคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาได้อย่างถูกต้องนั้น ต้องมีความรู้ความเข้าใจในหลักภาษาบาลีอย่างแตกฉาน เพราะคำศัพท์ภาษาบาลีมีความหลากหลายทั้งด้านความหมายและคำศัพท์ที่ใช้ จำเป็นต้องมีกลุ่มคัมภีร์ที่เป็นเครื่องมือในการศึกษาบาลีพระไตรปิฎกอย่างกลุ่มคัมภีร์สัททาวิเสสที่จะช่วยในการกำหนดความหมายของคำศัพท์ในเนื้อความนั้น ๆ ได้อย่างถูกต้อง บทบาลีพระไตรปิฎกที่นำมาเป็นกรณีตัวอย่างคือ คำว่า อกตญฺญู ซึ่งเป็นคำปเหฬี มีความหมายที่คนทั่วไปรู้ว่า “คนไม่รู้บุญคุณคนที่ทำให้ก่อน” แต่มีความหมายอีกอย่างที่ซ่อนอยู่คือ “ผู้รู้พระนิพพาน” ซึ่งความหมายเป็นคนละด้าน ผู้ชำนาญบาลีต้องดูที่บริบทของคำว่าอยู่ในลักษณะใด เมื่อเข้าใจดังนี้ย่อมนำไปสู่ความสนใจของพุทธศาสนิกชนและประชาชนทั่วไปในการศึกษาค้นคว้าภาษาบาลีในระดับสูงขึ้นไปและถือเป็นการพัฒนาจิตไปในตัวด้วย