แนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสู่การเตรียมตัวตาย ของผู้ป่วยระยะท้ายเชิงพุทธบูรณาการ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาแนวคิด ทฤษฎีเกี่ยวกับการเตรียมตัวตายของผู้ป่วยระยะท้ายในสังคมไทย 2) เพื่อศึกษาวิธีการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสำหรับผู้ป่วยระยะท้าย  และ 3) เพื่อเสนอแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสู่การเตรียมตัวตายของผู้ป่วยระยะท้ายเชิงพุทธบูรณาการ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ แบบการวิจัยภาคสนาม เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลหลัก ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา สรุปผลการวิจัยในรูปแบบพรรณนาวิเคราะห์

                  ผลการวิจัย พบว่า 1) การเตรียมตัวตายของผู้ป่วยระยะท้ายคือการฝึกจิต และเจริญสติให้รู้ตัวอยู่เสมอ โดยเฉพาะในขณะจิตสุดท้าย 2) ใช้หลักการ “กายป่วย ใจไม่ป่วย”ฝึกจิตตามหลักสติปัฏฐาน 4 ให้มีสติ 3 ระดับ คือ สติในทางโลก สติทางโลกควบคู่กับทางธรรม และสติทางธรรม ใช้อานาปานสติเป็นการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานที่ดีที่สุด เหมาะสมกับผู้ป่วยระยะท้าย และ 3) การเจริญอานาปานสติ และ การมีสติในทุกอิริยาบถ จะเกิดปัญญารู้เท่าทันชีวิตว่าเป็นวิถีของธรรมชาติ และเมื่อเจริญอานาปานสติจนถึงที่สุดแล้ว จิตจะเป็นอิสระจากกิเลส สงบ สามารถหลุดพ้นจากกิเลสทั้งปวงได้

                  องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัย คือ แบบจำลอง “มีสติ ตายดีวิถีพุทธ” เป็นการปฏิบัติกรรมฐานตามหลักสติปัฏฐาน 4 ด้วยความเพียร (อาตาปี) รู้ตัวอยู่เสมอ (สัมปชาโน) และมีสติ (สติมา) การฝึกสติอย่างต่อเนื่องนี้ จะช่วยให้จิตของผู้ป่วยสามารถยอมรับความจริงของชีวิต ปล่อยวางจากความยึดติดและความทุกข์ เข้าใจและยอมรับการเปลี่ยนแปลงแห่งภพภูมิ ไม่หวาดกลัวความตาย พร้อมที่จะตายอย่างสงบ เมื่อจิตสุดท้ายของผู้ปฏิบัติเป็นกุศล ย่อมเป็นเหตุให้มีสติตายดีตามวิถีแห่งพุทธ