พลวัตและการสืบสานตำนานแม่นาคพระโขนงในสื่อบันเทิงยุคปัจจุบัน

บทคัดย่อ

          งานวิจัยเรื่อง “พลวัตและการสืบสานตำนานแม่นาคพระโขนงในสื่อบันเทิงยุคปัจจุบัน” เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพที่ต้องการศึกษาลักษณะร่วมและแตกต่างของแบบเรื่องแม่นาคพระโขนงสำนวนต่างๆ และวิเคราะห์ให้เห็นถึงปัจจัยและเงื่อนไขบริบททางสังคมและวัฒนธรรมที่มีต่อการผลิตซ้ำและสร้างใหม่ของตำนานแม่นาคพระโขนงภายใต้แนวคิดทฤษฎีทางคติชนวิทยาด้านการแสดงและการสื่อสารความหมาย แนวคิดเรื่องการศึกษาวิเคราะห์แบบเรื่องของนิทาน และแนวคิดเรื่องการศึกษาคติชนเชิงบทบาทหน้าที่โดยใช้การศึกษาเนื้อหาของบทภาพยนตร์ ละครโทรทัศน์ และละครเวที เรื่องแม่นากพระโขนง 3 สำนวน ประกอบการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) กลุ่มตัวอย่างนักเขียนบทละครสำนวนดังกล่าว

          จากการศึกษาพบว่าตำนานแม่นาคพระโขนงในสื่อบันเทิงยุคปัจจุบันไม่ว่าจะเป็นภาพยนตร์ ละครเวที หรือละครโทรทัศน์ ต่างดำเนินตามโครงเรื่องเดียวกัน แต่เลือกใช้กลวิธีการเล่าเรื่องที่ต่างกันออกไป เช่น การกำหนดภูมิหลัง ความเป็นมาของตัวละคร การขยายความ /การเพิ่มเติม การตัดทอน / การละความ และการดัดแปลงรายละเอียดต่างๆเพื่อให้สอดคล้องกับบริบทที่ใช้ในการนำเสนอ รวมทั้งความทรงจำร่วมของผู้คนในสังคม โดยพลวัตของเรื่องเล่าที่นำมาถ่ายทอดผ่านกระบวนการสื่อสารที่มีลักษณะต่างเวลาและต่างสื่อกันนั้นมีความสัมพันธ์กับบริบททางสังคมวัฒนธรรม 5 ประการ ได้แก่มโนทัศน์เรื่องผีกับความเป็นหญิง ผีกับพระ  ผีกับการแพทย์ ผีกับการเกณฑ์ทหาร และผีกับความเป็นอื่น

          ผู้วิจัยตั้งข้อสังเกตว่าการผลิตซ้ำและสร้างใหม่ของตำนานแม่นาคพระโขนงชี้ให้เห็นถึงความทรงจำร่วมที่สะท้อนความปรารถนาเรียกร้องหาความเป็นธรรมในสังคมไทยที่เป็นปัญหาเรื้อรังตั้งแต่อดีตจนกระทั่งถึงปัจจุบัน.