การสื่อสารกับการรื้อสร้างอัตลักษณ์ของชุมชนท่าแร่ จังหวัดสกลนคร

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่ 1) เพื่อศึกษาการสื่อสารกับการรื้อสร้างอัตลักษณ์ภายใต้บริบทการท่องเที่ยวของชุมชนท่าแร่ 2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลต่อการสื่อสารกับการรื้อสร้างอัตลักษณ์ภายใต้บริบทการท่องเที่ยวของชุมชนท่าแร่ 3) เพื่อศึกษาการรับรู้ความหมายเกี่ยวกับการรื้อสร้างอัตลักษณ์ภายใต้บริบทการท่องเที่ยวของชุมชนท่าแร่จากคนในชุมชน และคนนอกชุมชน โดยมีระเบียบวิธีวิจัย คือ การวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยใช้เครื่องมือ การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In-depth Interview) ทั้งคนในชุมชนและคนนอกชุมชน ร่วมกับการสังเกตแบบมีส่วนร่วม (Participant Observation) กับการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม (Non - Participant Observation) และการวิเคราะห์เอกสารที่เกี่ยวข้อง (Documentary analysis) และใช้แนวคิดและทฤษฎีเรื่องการสื่อสารชุมชน การท่องเที่ยวชุมชน อัตลักษณ์ ชาติพันธุ์ และการผลิตซ้ำทางวัฒนธรรม มาเป็นแนวทางในการวิจัยครั้งนี้

 ผลการวิจัย พบว่า ประวัติศาสตร์มีส่วนสำคัญในการรื้อสร้างอัตลักษณ์ของชุมชนท่าแร่ ปัจจัยที่ส่งผลต่อการรื้อสร้างอัตลักษณ์มากที่สุด คือ ความมั่นคงของศาสนาคริสต์ที่เป็นแหล่งยึดเหนี่ยวจิตใจ ทำให้คนในชุมชนมีความสามัคคีกัน และสื่อบุคคล มีส่วนสำคัญในการรื้อสร้างอัตลักษณ์ ซึ่งมีกลยุทธ์การสื่อสาร โดยใช้กลยุทธ์ในการเปลี่ยนรูปแบบที่ประสบความสำเร็จมากที่สุด และสื่อประเพณีแห่ดาวคริสต์มาส เป็นสื่อที่มีอิทธิพลต่อบริบทการท่องเที่ยว คือ เป็นสื่อที่ถูกบรรจุเป็นประเพณีท่องเที่ยวของจังหวัดสกลนคร ประกอบกับทำให้ชุมชนเข้าสู่บริบทการท่องเที่ยว นอกจากนี้ มีการใช้สื่อสังคมออนไลน์ และสิ่งพิมพ์ เพื่อการประชาสัมพันธ์ไปยังคนนอกชุมชน

 นอกจากนี้ การรับรู้ความหมายเกี่ยวกับรื้อสร้างอัตลักษณ์ของชุมชนท่าแร่คนในชุมชนและคนนอกชุมชน พบว่า เหมือนกัน คือ ชุมชนที่เก่าแก่ที่นับถือศาสนาคริสต์มากที่สุดในประเทศไทย ชาวเวียดนามค่อนข้างมีอิทธิพลทางเศรษฐกิจ และมีสถาปัตยกรรมฝรั่งเศสผสมเวียดนามที่โดดเด่น ที่สำคัญมีประเพณีแห่ดาวคริสต์มาสที่สวยงาม และแห่งเดียวในประเทศไทย แตกต่างกัน คือ มีบางส่วนยังจดจำอัตลักษณ์ในอดีตที่มีการค้าขาย และการบริโภคสุนัข ดังนั้น อัตลักษณ์ชุมชนท่าแร่ จึงได้มีการพลิกกลับไปกลับมาขึ้นอยู่กับผลประโยชน์ที่จะรับแล้วแต่ละกรณี